Λιάνα Σταρίδα: Συνεχίζουμε να καταστρέφουμε στο όνομα της «ανάπτυξης».

 

 Συνέντευξη στη Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 Η Λιάνα Σταρίδα δεν χρειάζεται τις  συστάσεις μου… τα δικά της συστατικά, αυτά που την έχουν κάνει γνωστή σε ολάκερη την Κρήτη είναι το αρχαιολογικό της έργο και η συγγραφική καταγραφή του, ένας πραγματικός θησαυρός για όποιον αρέσκεται να μαθαίνει, και πάνω απ’ όλα να σέβεται, την ιστορία των μνημείων του τόπου του… και  τονίζω το «σέβεται» γιατί όπως πολύ σοφά λέει ο λαός μας «εκείνος που δεν έχει παλιά παπούτσια, δεν φόρεσε ποτέ του και καινούργια…»

Αυτό λοιπόν προσπάθησε σε ολάκερη τη ζωή της να μας μάθει η Λιάνα Σταρίδα, να μας μάθει να σεβόμαστε «τα παλιά μας παπούτσια» μια κι έτσι μόνο θα αντιμετωπίζαμε αξιοπρεπώς τα τωρινά και τα μελλούμενα… Επομένως σε μια τέτοια προσωπικότητα ο δικός μου «καλός λόγος» δεν έχει να προσθέσει τίποτα, επειδή όμως αγαπώ πολύ τον τόπο μου ένα ευχαριστώ οφείλω να της το πω δημόσια για τα όσα του έχει προσφέρει, και το ίδιο θα πρέπει να κάνει θαρρώ και ο κάθε Ηρακλειώτης.

Ευχαριστώ κυρία Σταρίδα για τις αμέτρητες πηγές γνώσης που μου προσφέρατε!!!

 

Η αρχαιολογία ήταν επιλογή ζωής ή απλώς προέκυψε; – Αν προέκυψε ποια η αφορμή που προέκυψε;

Πρώτος έρωτας και τελική επιλογή ήταν η αρχαιολογία. Από μικρό παιδί που περνούσαμε τα καλοκαίρια στη Χερσόνησο, την αρχαία Χερρόνησο, ένα τότε ειδυλλιακό και πανέμορφο ψαροχώρι, περιφερόμουν στα αμπέλια και στα λιόφυτα και έβρισκα στις ξερολιθιές αμέτρητα κομματάκια από σπασμένα αγγεία, από αγάλματα, κίονες και κιονόκρανα και ότι μπορεί να φανταστεί κανείς. Μια γοητευτική εμπειρία που δεν θα ξεχάσω ποτέ! Τα έβγαζα από την ξερολιθιά, τα κοιτούσα, ιδέα φυσικά δεν είχα για το τι ήταν το καθένα αλλά τα καθάριζα και τα ξαναέβαζα προσεκτικά στη θέση τους. Μεγαλώνοντας συνέχισα να κάνω το ίδιο αδιάκοπα κάθε καλοκαίρι. Η επιθυμία του πατέρα μου ήταν να γίνω γιατρός όπως εκείνος και έτσι ακολούθησα το τότε θετικό γυμνάσιο. Δεν το είχα όμως καθόλου! Μισούσα τη Φυσική, στα Μαθηματικά ήμουν εντελώς άσχετη. Παράλληλα σπούδαζα πιάνο και είχα φτάσει στην Ανωτέρα, λίγο πριν το πτυχίο. Κι εκεί στα μισά της 6ης Γυμνασίου επαναστάτησα! Μετά από καυγάδες και πείσμα δικό μου πέρασα στο θεωρητικό και άρχισα να προετοιμάζομαι για Φιλοσοφική Σχολή. Δύσκολα ήταν γιατί Λατινικά και Αρχαία ήταν άγνωστα πεδία! Τελικά Αρχαία έμαθα..Λατινικά ποτέ!!!!

Μετά προέκυψε άλλο δίλημμα: Αρχαιολογία η σολίστ πιάνου; Είπα, θα μπω στη Φιλοσοφική και θα συνεχίσω στο Ωδείο Αθηνών. Πέρασα στη Φιλοσοφική Αθηνών, έτρεχα και στο Ωδείο αλλά με τίποτα δεν τα προλάβαινα όλα. Έτσι, κέρδισε η Αρχαιολογία!

 

Που σπουδάσατε και ποιοι καθηγητές, θα μπορούσαμε να λέγαμε, σας διαμόρφωσαν σαν επιστήμονα;

Πέρασα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1971. Δικτατορία, όλοι οι καθηγητές διορισμένοι από τη χούντα, καμιά αξιοκρατία, τίποτα! Απογοήτευση. Μετά ήρθαν τα γεγονότα της Νομικής και του Πολυτεχνείου, η Μεταπολίτευση, όλα ρευστά, όλα διαφορετικά. Θα έλεγα ότι κανένας καθηγητής της εποχής μου δεν με βοήθησε στη μετέπειτα πορεία μου. Μπορώ φυσικά να θυμηθώ καθηγητές της Μεταπολίτευσης αλλά αρχαιολόγος τελικά έγινα μετά που πήρα πτυχίο και μετά που άρχισα να δουλεύω.

 

Νομίζετε πως η επιστήμη της αρχαιολογίας θα έπρεπε να ανοιχτεί περισσότερο προς το ευρύτερο κοινό, κι αν ναι με ποιο τρόπο;

Δύσκολη ερώτηση. Η επιστήμη της αρχαιολογίας είναι ανοιχτή για όλο τον κόσμο που πραγματικά θέλει να προχωρήσει παραπάνω από την Ιστορία. Υπάρχουν αμέτρητα βιβλία για όποιον θέλει πραγματικά να μάθει. Και φυσικά δεν μιλώ μόνο για την Ελλάδα. Η αρχαιολογία είναι παγκόσμια και «δεμένη» με όλους τους πολιτισμούς. Επίσης, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία βοηθούν πολύ στην κατανόηση αυτής της μαγικής επιστήμης.

Από την άλλη, η επιστήμη της «εφαρμοσμένης» αρχαιολογίας (πώς γίνεται μια ανασκαφή, πώς χρονολογούνται και κατατάσσονται τα ευρήματα, πώς συντηρούνται κλπ) δεν είναι καθόλου εύκολο να ανοιχτεί περισσότερο. Εδώ μπαίνουν άλλες παράμετροι που έχουν να κάνουν με τους ισχύοντες Νόμους του Κράτους για την προστασία των Αρχαιοτήτων. Και μην ξεχνάμε τον κακό χειρισμό αυτής της γνώσης (λαθρανασκαφές, αρχαιοκαπηλεία κλπ). Με λίγα λόγια, ένας ανασκαφικός χώρος πρέπει να είναι πολύ καλά προφυλαγμένος μέχρι να ολοκληρωθεί η ανασκαφική έρευνα. Οποιοδήποτε «ψαχούλεμα» μπορεί να «πειράξει» τη στρωματογραφία και να οδηγήσει τους αρχαιολόγους σε εντελώς λάθος συμπεράσματα.

 

 Πως αισθάνεται κάποιος σε μια ανασκαφή όταν ξέρει πως πριν από ας πούμε 500, 1000, και παραπάνω χρόνια στο σημείο που εκείνος ψάχνει βρίσκονταν άνθρωποι;

Μαγικά, συναρπαστικά, περίεργα, γοητευμένος. Πολλές φορές συγκινημένος, θλιμμένος αλλά και ενθουσιασμό απερίγραπτο όταν ανακαλύψει κάτι ιδιαίτερο, αν και όλα τα αρχαία τελικά είναι ιδιαίτερα και μοναδικά. Περπατάς σε ένα ανασκαφικό χώρο και είναι σαν να νιώθεις τις ανάσες εκείνων που πέρασαν από εκεί. Κι όταν πιάνεις στα χέρια σου αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν εκείνοι, είναι αδύνατον να μείνεις αδιάφορος. Σου μιλούν.

 Ποια είναι τα τελευταία τεχνολογικά επιτεύγματα στο χώρο της αρχαιολογικής επιστήμης και ποια από αυτά έχουν εφαρμοστεί μέχρι τώρα στην Ελλάδα;

 

Για να είμαι ειλικρινής, μετά από 7 χρόνια σύνταξης έχω χάσει επεισόδια! Και η τεχνολογία προχωράει με απίστευτη ταχύτητα. Ωστόσο, παλιότερα, μέθοδοι που χρησιμοποιούνταν στο εξωτερικό για να κερδηθεί χρόνος και χρήμα (περισκόπια, διασκοπήσεις), σπάνια εφαρμόζονταν στην Ελλάδα. Εμείς εδώ μέναμε με το σκουπάκι, το φαρασάκι και τον κασμά.

Και για να έρθουμε στα ποιο «δικά μας» τώρα υπάρχουν μνημεία στο Ηράκλειο που έχουν καταστραφεί ενώ θα μπορούσαν να έχουν διασωθεί;

Ο κατάλογος είναι ατέλειωτος και δυστυχώς όλο και μεγαλώνει. Κι από πού ν’ αρχίσω!!! Όλο το παλιό Μεγάλο Κάστρο θα μπορούσε να είχε διασωθεί και σήμερα να ήταν το Ηράκλειο μια από τις ομορφότερες και πιο γραφικές πόλεις της Μεσογείου. Δυστυχώς κουβαλάει πολύ βαριά κατάρα!

Σήμερα, εκτός από τα μνημεία – βιτρίνα που γνωρίζουμε όλοι, υπάρχουν αρκετά άλλα, κυρίως εκκλησιαστικά, που αποτελούν ιδιοκτησίες μετά την πώλησή τους ως ανταλλάξιμα από το ελληνικό δημόσιο μέσω της Εθνικής Τράπεζας σε ιδιώτες μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923. Το μέλλον αυτών των πολύτιμων μνημείων μάλλον διαγράφεται ζοφερό.

 Επί ποιας δημοτικής αρχής έγιναν οι περισσότερες καταστροφές; -Αν θέλετε απαντάτε-

Οι μεγαλύτερες καταστροφές στην πόλη έγιναν την περίοδο της Αυτονομίας, μετά την αποχώρηση των οθωμανικών στρατευμάτων το 1898. Ιδιαίτερα από το 1900 και μετά, η επιθυμία και των δημοτικών αρχών και των αστών κυρίως κατοίκων της πόλης, ήταν να εξαφανιστεί οτιδήποτε θύμιζε την Τουρκοκρατία και το Ηράκλειο να μετατραπεί σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη. Αυτή η αντίληψη συμπαρέσυρε και όλα σχεδόν τα βενετσιάνικα κτίσματα που είχαν διασωθεί και είχαν χρησιμοποιηθεί από τους Οθωμανούς, όπως τεμένη, λουτρά, τεκέδες, κονάκια κι αρχοντόσπιτα. Μετά ήρθε το σχέδιο πόλεως του 1936 που προκάλεσε και προκαλεί ακόμα και σήμερα τεράστιες καταστροφές στις παλιές γειτονιές και στο κέντρο της πόλης μέσα στα τείχη, με τους ψηλούς συντελεστές δόμησης και τις αλόγιστες διανοίξεις δρόμων. Το δεύτερο κύμα καταστροφής χτύπησε μετά τον πόλεμο και ειδικά από τα τέλη του 1950 και μετά, που ένας ανεξέλεγκτος οικοδομικός οργασμός διέλυσε ολόκληρες γειτονιές και καταστράφηκαν τα όσα λιγοστά είχαν απομείνει. Σήμερα, αν και γνωρίζουμε πια πόσο έχει πονέσει αυτή η πόλη, συνεχίζουμε να καταστρέφουμε στο όνομα της «ανάπτυξης».

Και για να κλείσουμε, πλέον είστε μια συνταξιούχος αρχαιολόγος. Στα χρόνια λοιπόν που πέρασαν σαν ενεργή επιστήμονας, υπάρχει κάτι που να αφήσατε στις επόμενες γενιές και το οποίο να σας κάνει ιδιαίτερα υπερήφανη;

Περήφανη είμαι που υπηρέτησα την πόλη μου και την ιστορία της. Περήφανη είμαι που μέσα από τη δουλειά μου και τις ανασκαφικές έρευνες που έκανα, φωτίστηκαν σκοτεινές πτυχές της ιστορίας μας.

Τώρα προσπαθώ να καταγράψω όλα όσα έμαθα, διάβασα και ανακάλυψα και θα είμαι πολύ περήφανη αν κατορθώσω να τελειώσω και τους 7 τόμους για το Μεγάλο Κάστρο, την ιστορία και τα μνημεία του. Και όταν συγγράψω όλο το ανασκαφικό έργο που ανέτρεψε αντιλήψεις αιώνων.

Κατά τα λοιπά, υπήρξα και πάντα θα είμαι, όσο ζω, αρχαιολόγος.