Παγκόσμια ημέρα του πατέρα σήμερα!

 Χρόνια πολλά στους πατεράδες όλου του κόσμου και να τους χαίρεστε όσες και όσοι τους έχετε...

Αναλύοντας τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που φτάνει σε μια ακραία επίθεση, όπως αυτή με το βιτριόλι στην 34χρονη

Πώς φτάνει κάποιος να ασκήσει αυτή τη μορφή βίας; - Το περιστατικό που διαδραματίστηκε στην περιοχή της Καλλιθέας έχει συγκλονίσει ολόκληρο το πανελλήνιο

To  περιστατικό της άτυχης 34χρονης γυναίκας που δέχτηκε επίθεση από μια άλλη γυναίκα, ενώ πήγαινε στην εταιρεία που εργάζεται στη λεωφόρο Θησέως, στο ύψος της Αγίας Ελεούσας, έχει συγκλονίσει το πανελλήνιο. Η 34χρονη, που διακομίστηκε χθες από την ιδιωτική κλινική στο Νέο Φάληρο, όπου νοσηλευόταν, στη Μονάδα Εγκαυμάτων του Θριάσιου Νοσοκομείου, παραμένει σε σοβαρή κατάσταση.

Μία τέτοιου είδους επίθεση από έναν άνθρωπο, σε έναν άλλον άνθρωπο μας έκανε να θέλουμε να καταλάβουμε πώς μπορεί να σκέφτεται ο δράστης αλλά και πώς θα μπορούσε να υποστηριχτεί στη συνέχεια το θύμα. Όπως εξηγεί η Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ειρήνη Λιάγκα στο Marie Claire, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν πολλές φορές το συνάνθρωπό τους με βία και ως κοινωνία συλλογικά, δεν θα έπρεπε να την ανεχόμαστε σε καμία μορφή της.
Mπορεί ένας ψυχικά υγιής άνθρωπος να φτάσει σε αυτό το σημείο (μιας τέτοιας επίθεσης);

Οι άνθρωποι μέσα στην κοινωνική τους συναναστροφή, αντιμετωπίζουν πάρα πολύ συχνά το ενδεχόμενο να υπόκεινται ή να προκαλούν αδικίες ο ένας στον άλλον. Ο ψυχικά υγιής άνθρωπος, αντιλαμβάνεται τις αδικίες που του συμβαίνουν ή τις παραβιάσεις του προσωπικού του χώρου ή τα πράγματα που υφίσταται, αλλά δεν δικαιολογεί τον εαυτό του στο να εκδηλώσει βία, επειδή έχει υποστεί κάποια πράγματα.

Ο άνθρωπος στις κοινωνικές του συναναστροφές, μαθαίνει πρώτα από το περιβάλλον του σπιτιού του, αργότερα από το σχολικό περιβάλλον και περαιτέρω από το κοινωνικό του περιβάλλον κι από την αλληλεπίδραση με τα άλλα άτομα στενού κι ευρύτερου περιβάλλοντος, όταν υφίσταται μια συμπεριφορά η οποία δεν είναι του αντιστοιχεί όπως ο ίδιος αξιολογεί ή όπως αντικειμενικά αξιολογείται, να αντιδρά μεν αλλά να μην απαντά με βία, απέναντι σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως δίκαιό του.

Με λίγα λόγια το ότι κάποιος άνθρωπος, αντιδρά με βία σε έναν άνθρωπο, δεν πιστοποιεί ότι δεν είναι ψυχικά υγιής αλλά χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση. Θα μπορούσε να είναι ένας άνθρωπος, που έχει μεγαλώσει σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον ή έχει υιοθετήσει αυτή τη συμπεριφορά βίας, δηλαδή αυτή την εκπομπή βίας όταν αυτοαδειοδοτείται το άτομο, επειδή έχει δίκαιο. Ένα παράδειγμα πολύ συχνό είναι “σου κάνω αυτό” γιατί “εσύ μου έκανες εκείνο”. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά στο περιστατικό που μελετάμε, είναι αυτού του τύπου, δηλαδή το πρόσωπο α’ αξιολογείται ότι έκανε κάτι στο πρόσωπο β’ και το πρόσωπο β’ αυτοαδειοδοτήθηκε να ανταποδώσει.

Πιστευεις ότι υπήρχαν δείγματα στη συμπεριφορά αυτής της γυναίκας, που έδειχναν ότι θα μπορούσε να φτάσει σε αυτό το σημείο;

Η στάση που έχουμε απέναντι στα πράγματα και οι προσωπικές μας αξίες, είναι αυτές που καθορίζουν και τη συμπεριφορά μας σε σημαντικό βαθμό. Συνεπώς η συμπεριφορά είναι προβλέψιμη, όταν ξέρουμε τις στάσεις ενός ανθρώπου.

Ποιος είναι ο πιο συνηθισμένος λόγος που φτάνει κάποιος ή καποια σε αυτή τη μορφή βίας;

Συνηθέστερα, οι άνθρωποι επικαλούνται ως επιχήρημα σε παρόμοιες συνθήκες – όχι της ίδιας έντασης – ότι το δίκαιο που αντιλαμβάνονταν ότι είχαν, τους ώθησε στο να αντιμετωπίσουν έναν άλλον άνθρωπο με βία.

Τι νιώθει ο δράστης μετά την επίθεση; Δικαίωση, τύψεις; Μπορεί να μετανιώσει;

Θα έλεγα ότι γενικότερα, επικρατεί το δίκαιο της πυγμής, δηλαδή αρκετά συχνά στην καθημερινότητα και όχι μόνο στην επικαιρότητα, βλέπουμε το φαινόμενο να υπάρχουν δράστες μεταξύ μας που να δικαιολογούν τη βία που εκπέμπουν γιατί “έχουν δίκαιο”. Να καμαρώνουν γι’ αυτό, να λαμβάνουν κάποια ικανοποίηση, να σχεδιάζουν πλάνα εκδίκησης, τιμωρίας του άλλου ανθρώπου, όπως της στέρησης… Πολλές φορές όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση – αν και σε ακραίο βαθμό – τη βαριά και αμετάκλιτη ποινή στον άλλον άνθρωπο, μέσα από σοβαρότατες συνέπειες. Θα χρειαστεί ως άτομα και ως κοινωνία συλλογικά, να μην ανεχόμαστε τη βία σε καμία μορφή, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες χωρίς κανένα ελαφρυντικό, ενεξαρτήτως του θεωρήματος που οποιοσδήποτε αδειοδοτεί τον εαυτό του, να πράξει κάτι εναντίον άλλου ανθρώπου ή θα το διεύρυνε κι έμβιου όντος.

Πώς μπορούν να υποστηριχτούν τα θύματα που έχουν δεχτεί τέτοιου είδους ακραίες επιθέσεις;

Τα θύματα βίαιων πράξεων, όπως αυτό που επεξεργαζόμαστε, κατά κανόνα μπαίνουν μετά την πράξη που έχουν υποστεί σε μια μακροχρόνια συνθήκη αποκατάστασης των ζημιών που έχουν υποστεί. Σε επίπεδο ψυχοκοινωνικό, σωματικό και οικονομικό πολλές φορές, με τεράστιο κόστος. Άρα τα συναισθήματα που υπάρχουν σε αυτή την περίπτωση, είναι τα συναισθήματα της θλίψης, της αδικίας, του ψυχικού πόνου, υπάρχουν ελλείματα τα οποία αναπτύσσονται αφού το θύμα έχει υποστεί και συνεχώς υπόκειται σε αλλαγές στη ζωή του εξαιτίας των τραυματικών γεγονότων και των συνεπειών από αυτό. Τα θύματα λοιπόν χρειάζονται μακροχρόνια υποστήριξη, με πολύ μεγάλο ψυχικό κόστος.

Το κοινωνικό πείραμα που απέδειξε πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να εξελιχθούν σε Ναζί!

Όταν το 1967, ένας καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια, προσπάθησε να διδάξει στους μαθητές του τα γεγονότα που οδήγησαν στο Ολοκαύτωμα, διαπίστωσε ότι πολλοί από αυτούς δεν μπορούσαν να δώσουν μία πειστική απάντηση στο ερώτημα πως οι Γερμανοί πολίτες έγιναν τόσο εύκολα συνένοχοι με το καθεστώς Χίτλερ.

Ο Ron Jones ήταν τότε ένας 25χρονος, χαρισματικός και αγαπητός καθηγητής, που σκέφτηκε ότι ο καλύτερος τρόπος για να διδάξει στους μαθητές του το πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να επηρεαστούν από απολυταρχικούς ηγέτες ή να παρασυρθούν από μία ιδεολογία, ήταν να τους το δείξει να συμβαίνει.

Έτσι αποφάσισε να κάνει ένα κοινωνικό πείραμα, με «πειραματόζωα» τους μαθητές του. Όπως έχει διηγηθεί ένας μαθητής του, μια μέρα ξεκίνησε να συμπεριφέρεται πιο αυστηρά και ανακοίνωσε μία νέα σειρά κανόνων που θα έπρεπε να τηρούνται στην τάξη. Ήταν ενοχλητικό, αλλά όπως κάθε τι που σπάει την μονοτονία του σχολείου, αρχικά ήταν και διασκεδαστικό συνάμα.

Ο Jones πίστευε ότι το πείραμα δεν θα άντεχε για πάνω από μία μέρα. Όταν όμως το επόμενο πρωί μπήκε στην τάξη, οι μαθητές του κάθονταν με τάξη στα θρανία τους και είπαν εν χορώ «καλημέρα κύριε Jones», όπως τους είχε πει να κάνουν. «Θεέ μου!», είπε όταν είδε το θέαμα. Έτσι το πείραμα συνεχίστηκε και ονομάστηκε «Το τρίτο κύμα» – με σαφή αναφορά στο Γ’ Ράιχ…

Οι πρώτες μέρες θύμιζαν παιχνίδι. Ο καθηγητής είχε πολλούς κανόνες να επιβάλλει, και οι μαθητές πολλούς κανόνες να υπακούσουν. Οι μαθητές υποχρεούνταν να χαιρετάνε ο ένας τον άλλο ναζιστικά, να κάνουν ερωτήσεις χρησιμοποιώντας το πολύ 3 λέξεις και να εργαστούν για ένα νεφελώδες σχέδιο εξάλειψης της Δημοκρατίας. Η «ενότητα» βρισκόταν στο επίκεντρο του πειράματος και οι μαθητές που συμμετείχαν σε αυτό σύντομα έφτιαξαν και πανό με συνθήματα όπως τα «δύναμη μέσω της συμμετοχής» και «δύναμη μέσω της πειθαρχίας». Επίσης είχε απαγορευτεί η συνάθροιση των μαθητών σε ομάδες μεγαλύτερες των δύο-τριών ατόμων.

Επιπλέον, ο καθηγητής που παρίστανε τον Φύρερ είπε στους μαθητές που συμμετείχαν στο πείραμα του ότι όποιοι θα τον ακολουθούσαν, θα έπαιρναν άριστα, ενώ όσοι παρέκκλιναν από αυτό θα έπαιρναν βαθμό κάτω της βάσης. Όσοι, δε, αρνούνταν να γίνουν μέρος αυτού θα ήταν αντιμέτωποι με τιμωρία στη βιβλιοθήκη.

Ίσως το πιο σημαντικό από όλα ήταν το ότι ο Jones τους είπε ότι η συμμετοχή τους στο «Τρίτο Κύμα» σήμαινε ότι οι κανόνες που είχε επιβάλει δεν θα ίσχυαν μόνο στο σχολείο αλλά ακόμη και στο σπίτι τους. Αν κάποιος έβλεπε έναν συμμαθητή του που συμμετείχε στο πείραμα και δεν τον χαιρετούσε ναζιστικά, ο δεύτερος θα μπορούσε να τον καταδώσει και να τον οδηγήσει υπό την κρίση του Jones. Μια αναφορά για το ότι έσπασες τους κανόνες θα μπορούσε να σε οδηγήσει όχι μόνο στη βιβλιοθήκη, αλλά και εκτός του πειράματος. «Δεν ήξερες ποιος θα έρθει το πρωί και θα μιλήσει για εσένα. Όλες οι γραμμές επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών έσπασαν εξαιτίας αυτού του γεγονότος», είχε πει κάποτε ένας από τους συμμετέχοντες. Ήδη από την τρίτη μέρα είχε εξαπλωθεί ένα σύστημα που βασιζόταν στη φήμη πάνω στη φήμη.

Την τέταρτη μέρα ο Jones άρχισε να αισθάνεται ότι χάνει τον έλεγχο του πειράματος. Η περίπλοκη αίσθηση της κοινότητας οδήγησε σε ένα κύμα ενθουσιασμού, όχι μόνο από τους δικούς του φοιτητές, αλλά και από φοιτητές άλλων τάξεων οι οποίοι άρχισαν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Παράλληλα αναπτύχθηκε ένα κίνημα αντίστασης στη νέα τάξη πραγμάτων. Τότε αποφάσισε ότι έπρεπε να τερματίσει το εγχείρημα.

Τι έκανε, λοιπόν; Ανακοίνωσε στους μαθητές του ότι το «Τρίτο Κύμα» ήταν μέρος ενός εθνικού κινήματος και τους ζήτησε να δώσουν το παρών σε μία συγκέντρωση που θα γινόταν το επόμενο απόγευμα, κατά την οποία θα ανακοινωνόταν ο υποτιθέμενος προεδρικός υποψήφιος. Όταν οι μαθητές συγκεντρώθηκαν στο αμφιθέατρο την επομένη μέρα, ο Jones στεκόταν δίπλα σε μία οθόνη που δεν έδειχνε τίποτα. Μετά από μερικά λεπτά αθόρυβης ανησυχίας, τους αποκάλυψε ότι είχαν εν αγνοία τους συμμετάσχει σε ένα πείραμα για το πως γεννιέται ο φασισμός. Η συνάντηση τελείωσε με την προβολή μίας αντιφασιστικής ταινίας για την άνοδο και τα εγκλήματα του ναζισμού.

Και τι έγινε όταν το πείραμα έληξε; Κάποιοι από τους μαθητές τρομοκρατήθηκαν με την ιδέα ότι είχαν τόσο εύκολα γίνει μέρος μιας μετάβασης στη φασιστική σκέψη και συμπεριφορά. Κάποιοι άλλοι απλά επιβεβαίωσαν ότι η ανησυχία τους για τη μετάλλαξη της νέας τρομακτικής τάξης ήταν σωστές.

Το πείραμα σε κάθε περίπτωση ήταν μία επιτυχία ως προς το ότι εξήγησε επιτυχώς την κρυφή γοητεία του ολοκληρωτισμού. Η ευχαρίστηση από τη συμμετοχή, η υφέρπουσα συγκίνηση του να ξεχωρίζεις από τους άλλους αλλά και η ροπή στην πειθαρχία και τους κανόνες είναι μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά στις κοινωνίες που κλίνουν στον απολυταρχισμό.

Μάλιστα, η ιστορία αυτή έγινε και λογοτεχνικό βιβλίο με τον τίτλο «Το Κύμα», που γράφτηκε από τον Morton Rhue το 1984 και ταινία που βγήκε στις αίθουσες το 2008, προκαλώντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον.