Οι αρμπαντέδες- οι σφαγές - των Τουρκοκρητικών Γενίτσαρων στην Κρήτη Εικονες

 

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Τον Μάιο του 1896, σε αντίποινα για την κατάκτηση του Βάμου από τους Έλληνες επαναστάτες, οι Τούρκοι σε αγαστή συνεργασία με τους Τουρκοκρητικούς, ξεκινούν σφαγές στα Χανιά. Ο όχλος ορμούσε στις χριστιανικές συνοικίες, σφάζοντας, καίγοντας και λεηλατώντας, ενώ αποσπάσματα του στρατού που ήταν τοποθετημένα στις επάλξεις του φρουρίου, άρχισαν και έριχναν ομαδικά πυρά εναντίων των χριστιανών.

Παράλληλα, άρχισε και η πυρκαγιά. Ολόκληρες σειρές σπιτιών έγιναν τότε στάχτες και πολλά πτώματα γέμιζαν τους δρόμους. Ο «αρμπαντές», σταμάτησε μόνο το βράδυ, όταν έκανε επιτέλους την εμφάνισή του ο γενικός διοικητής, περιστοιχισμένος από Τουρκοκρητικούς «προκρίτους», και «επέβαλε την τάξη». 

Συλληφθέντες σφαγείς από τις Μεγάλες Δυνάμεις

Λίγους μήνες αργότερα, ο Τουρκοκρητικοί-ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ- θα πρωταγωνιστήσουν και στον δεύτερο -και τελευταίο- «αρμπαντέ» των Χανίων, όταν την νύχτα της 23ης Ιανουαρίου του 1897, μαζί με τους Τούρκους, όρμησαν στις συνοικίες Καλέ Καπού, Στιβανάδικα και Παπλωματάδικα, πυροβολώντας και σφάζοντας οποιονδήποτε είχε την ατυχία να βρεθεί μπροστά τους. Ενδεικτικό της θηριωδίας τους, είναι το γεγονός πως στην θέση Σκαλάκια, αιχμάλωτοι Έλληνες πετάχτηκαν ζωντανοί μέσα σε αναμμένους φούρνους.

Τις σφαγές, ακολούθησε καταστροφή και λεηλασία. Έβαζαν φωτιά σε σπίτια κι όταν οι τρομαγμένοι ένοικοι προσπαθούσαν να σωθούν από τις φλόγες έπεφταν νεκροί από τα πυρά των Τουρκοκρητικών που τους περίμεναν απ' έξω. Ο «αρμπαντές» αυτός, κράτησε τρεις μέρες και προκάλεσε την επιτάχυνση των εξελίξεων για την απελευθέρωση της Κρήτης Οι «άξεστοι Τουρκοκρητικοί», όπως χαρακτηρίζονταν από εφημερίδες της εποχής, θα βάλουν την σφραγίδα τους και στον τελευταίο μεγάλο «αρμπαντέ», ο οποίος έλαβε χώρα στο Ηράκλειο, στις 25 Αυγούστου 1898. 

 Τουρκοκρητικοί  συλληφθέντες από τους άγγλους ως πρωπαίτιοι των σφαγών της 25η΅ Αυγούστου

Αντιδρώντας στην μεταβίβαση της διοίκησης υπηρεσιών σε χριστιανούς, όπως είχαν ορίσει οι Μεγάλες Δυνάμεις (στο πλαίσιο της αυτονομίας), επιδόθηκαν για μία ακόμη φορά, σε σφαγές, καταστροφές και λεηλασίες. Τα δραματικά γεγονότα, ξεκίνησαν όταν οι χριστιανοί υπάλληλοι πήγαν να παραλάβουν την υπηρεσία του τελωνείου της πόλης, συνοδευόμενοι από ένα μικρό βρετανικό στρατιωτικό τμήμα. Ο μουσουλμανικός όχλος και με την πλήρη ανοχή των τουρκικών στρατιωτικών και διοικητικών αρχών, κινήθηκε σε μια φοβερής αγριότητας σφαγή του άμαχου πληθυσμού, και παραλλήλως σε εμπρησμούς και λεηλασίες οικιών, γραφείων και καταστημάτων. Το επίκεντρο των τραγικών γεγονότων μεταφέρθηκε σύντομα στην περιοχή Βεζίρ Τσαρσί (σημερινή οδός 25ης Αυγούστου). Οι νεκροί από αυτές τις σφαγές υπολογίζονται 400-700.

Η στιγμή της εκτέλεσης των πρωταιτίων 

Συνελήφθησαν τότε, μεταξύ άλλων, 42 Τουρκοκρητικοί ως πρωταίτιοι και ενορχηστρωτές των σφαγών, όλοι δε, είχαν πλούσιο ιστορικό φόνων εναντίων χριστιανών, η πλειονότητα των οποίων, άνευ λόγου και αιτίας Οι μουσουλμάνοι όμως έκαναν το «λάθος» και είχαν σκοτώσει και την βρετανική φρουρά (17 Σκωτσέζους) που συνόδευε τους χριστιανούς υπαλλήλους. Αυτό το γεγονός πέρα από την κατακραυγή που είχαν προκαλέσει στην Ευρώπη οι ωμότητες τους Τούρκων συνετέλεσε στην αλλαγή πλεύσης και ανοχής των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στους Τούρκους οι οποίοι πλέον θα καλούνταν να αποχωρήσουν απ’ το νησί. Ως αντίποινα για τον φόνο των 17 Σκωτσέζων, οι Βρετανοί απαγχόνισαν τότε, 17 Τουρκοκρητικούς. Πολλοί Τουρκοκρητικοί, κατέφυγαν στην Τουρκία, λίγα χρόνια αργότερα, το 1912, όταν μπήκαν οι βάσεις για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και οι υπόλοιποι αναγκάστηκαν να φύγουν, στην Τουρκία, στη Συρία και στον Λίβανο, το 1923 με την ανταλλαγή πληθυσμών.

ΠΗΓΗ 

«Λαογραφική και γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια “Ελλάς”» - Κώστας Ρωμαίος (Τόμος Β2, σελ. 426-468) | «Καθημερινή» (30-8-1998, ένθετο «Επτά ημέρες») | «Πατρίς» (Αφιέρωμα, 5-9-2008) | «Η Ελληνική Επανάστασις» - Διονύσης Κόκκινος (Τόμος Β', σελ. 44-47)