Μαρίνος Τζάνες Μπουνιαλής (Ρέθυμνο 1613 - 1686) : Ο ποιητής του Κρητικού Πολέμου

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 Ο Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής γεννήθηκε στο Ρέθυμνο, έζησε περίπου μεταξύ 1620 και 1685 και το βενετικό του όνομα δείχνει ότι ήταν μάλλον απόγονος ξεπεσμένης βενετικής γενιάς που είχε εξελληνιστεί και ως προς το δόγμα ήταν ορθόδοξη,

Στην διάρκεια του Κρητικού Πολέμου δεν στρατεύτηκε λόγω του νεαρού της ηλικίας του ήταν όμως αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων του Ρεθύμνου από το οποίο μετά μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα μαζί με άλλους πρόσφυγες κι εκεί πρέπει να έζησε μαζί με τον αδελφό του, γνωστό αγιογράφο Εμμανουήλ, έως το 1655 που  ο Εμμανουήλ εγκαταστάθηκε στη Βενετία και  τον ακολούθησε εκεί και ο Μαρίνος.

Η συγγραφή του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ όπως ο ίδιος ο ποιητής μας γνωρίζει βασίζεται σε ότι μεν αφορά το Ρέθυμνο στα προσωπικά του βιώματα, σε ότι δε αφορά το Μεγάλο Κάστρο-σημερινό Ηράκλειο- στις δραματικές αφηγήσεις των προσφύγων που συνάντησε αργότερα, πρόσφυγας κι αυτός,  στην Βενετία.

Γι αυτό ακριβώς το έργο του μεταδίδει ζωντανά το ψυχολογικό κλίμα και την ατμόσφαιρα των γεγονότων και τις φήμες που κυκλοφορούσαν γύρω από αυτά, καθώς και τις ίδιες τις συγκλονιστικές εμπειρίες των αυτοπτών,  και άσχετα ότι δεν απέκτησε στη μεταγενέστερη λογοτεχνία την απήχηση που είχαν τα έργα του κρητικού θεάτρου και ο Ερωτόκριτος, είναι όμως ένας θησαυρός βιωμάτων και εκφραστικού προφορικού λόγου! 

Το ποίημα , που αποτελείται από 12.000 στίχους, εκτός των γεγονότων της Κρήτης , περιγράφει και άλλα γεγονότα του Ε’ Βενετοτουρκικού πολέμου, και μπορεί μεν η μορφή της διήγησης να  είναι απλοϊκή ταυτόχρονα όμως είναι πολύ ενδιαφέρουσα και γλαφυρή, καθώς μας κάνει κοινωνούς των δεινών και των κακουχιών που προξένησε ο πόλεμος αυτός στους Κρητικούς ενώ παράλληλα μας γνωρίζει πολλές ελληνοποιημένες  ιταλικές  λέξεις.  

Γράφει στην αρχή της διήγησής του ο Μ. Τζάνες:

Γράφω σε σας να γνωρίσετε, άρχοντες τιμημένοι,

τον πόλεμο και τη σκλαβιά, που πάθαν οι καημένοι,
της Κρήτης όλο το νησί, χώρες χωριά και τόποι,
που πέφτανε σαν τα πουλιά με βόλια οι ανθρώποι.
Κι έρχομαι από τα Χανιά τον πόλεμο ν’ αρχίσω
Και να τα πω καταλεπτώς, στον κόσμο να τ’ αφήσω,
να τα διαβάζουνε συχνά κι όλα να τα θυμούνται,
που τόσοι χαθήκανε, να κλαίνε, να θρηνούνται.
Κι αν είναι και φτωχύνανε , κι άλλος πολλά πλουτίζει,
έτσι αποφάσισε ο Θεός που όλους μας ορίζει. 

Ο Λόγιος Μαρίνος Τζάνες Μπουνιαλής από κάποιους ταυτίζεται σήμερα με τον ιερέα Εμμανουήλ Μπουνιαλή, κάτι ωστόσο που δεν στέκει  μια και στο τέλος του έργου του, αναφέρει ορισμένα αυτοβιογραφικά στοιχεία και χρησιμοποιεί το όνομα Μαρίνος, ενώ θα ήταν αδύνατο να είναι ιερέας και να αναφέρει το κοσμικό του όνομα.