Τα δάκρυα του σαρικιού:Τι συμβολίζουν τα κρόσσια που υπάρχουν στο περίφημο κρητικό κεφαλομάντηλο;

 Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 Το κρουσάτο μαντήλι που ως πριν μερικά χρόνια στόλιζε το κεφάλι κάθε Κρητικού, νέου και γέρου, επί καθημερινής βάσης  δεν αποτελούσε πλουμίδι ομορφιάς, όπως ίσως πιστεύουν οι περισσότεροι, αλλά σύμβολο πένθους… πένθους προσωπικού μα προπάντων εθνικού.  

Στην πρώτη περίπτωση έδειχνε την θλίψη κάθε αντρός που έχανε κάποιο δικό του άνθρωπο, ενώ στην δεύτερη και σημαντικότερη εξέφραζε την θλίψη τους απέναντι στην σκλαβιά που βίωνε ο τόπος τους επί  Τουρκοκρατίας αλλά και πριν από αυτήν, επί Ενετοκρατίας.

Με τα κρόσσια που έχουν σχήμα δακρύων αποτυπώνουν το θρήνο που προκάλεσε το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου στα 1866 και είναι πολλά για να δείξουν ότι και πολλά επίσης ήταν τα χρόνια σκλαβιάς της Μεγαλονήσου.

Υπάρχει όμως και μια δεύτερη άποψη που λέει πως το κεφαλομάντηλο των Κρητικών συνδέεται με τους τελευταίους υπερασπιστές της Βασιλεύουσας που ήταν Κρητικοί και έχει ως εξής:

 Όταν κινδύνευε η Πόλη ο Παλαιολόγος έστειλε κήρυκες στις επαρχίες και ζήτησε εθελοντές να πολεμήσουν, από όλη όμως την επικράτεια μονάχα οι Κρητικοί  έστειλαν πέντε  καράβια με αρχηγό τον Μανούσο Καλλικράτη από τον Καλλικράτη Σφακίων. Βέβαια αυτοί που είχαν προσφερθεί εθελοντικά για να πάνε ήταν πολύ περισσότεροι και αν είχαν χρόνο αντί για πέντε θα έστελναν είκοσι καράβια, δεν είχαν όμως οπότε ξεκίνησαν όσοι μπόρεσαν με καπετάνιους ο νεότερος 75 ετών! Βλέπεις, η  ηλικία τότε δεν ήταν εμπόδιο στην θυσία.

Διέσχισαν λοιπόν το Αιγαίο τα πέντε καράβια αλλά δυστυχώς δεν πρόλαβαν και περικυκλώθηκαν από τον Τουρκικό στόλο έξω από την Πόλη. Ο Τούρκος ναύαρχος ζήτησε παράδοση αντί για απάντηση όμως δύο Σφακιανοί τοξότες σκότωσαν ο ένας τον διερμηνέα και ο άλλος κάρφωσε το βέλος στο μάτι του Ναυάρχου. Οι Τούρκοι λύσσαξαν, ο ναύαρχος τρελαμένος από τους πόνους ούρλιαζε τούς «θέλω ζωντανούς» και η μάχη κράτησε όλη μέρα.

Τα μεσάνυχτα εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι οι Κρητικοί έβαλαν μπροστά ένα Τουρκικό, πλοίο που κατέλαβαν με ρεσάλτο, έσπασαν το μπλόκο και μπήκαν στην Πόλη και ο Ναύαρχος εκτός απότο μάτι έχασε και το κεφάλι του… ολόκληρος στόλος, πάνω από 80 πλοία, να ρεζιλευτούν από 5 Καπετάνιους άπιστους και ασπρομάλληδες;

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, τελευταίος και Άγιος Αυτοκράτορας, δακρυσμένος εμπιστεύθηκε στους Κρητικούς τον σημαντικότερο Πύργο και όταν τελικά η Βασιλεύουσα έπεσε τούς ζήτησαν να παραδοθούν, αυτοί όμως απάντησαν « θα πολεμήσουμε μέχρι να σκοτωθούμε!»

Ο Πορθητής έμεινε έκπληκτος από την ανδρεία και το θάρρος τους κι έτσι όχι μόνο δεν τους τιμώρησε αλλά αντίθετα τους τίμησε προς παραδειγματισμό γενναιότητας και οι Κρητικοί αποχώρησαν με τα όπλα, τους τραυματίες και τα καράβια τους με προστασία εν μέσω χαλασμού για την Μονή Βατοπεδίου όπου άφησαν τους τραυματίες για να τους φροντίσουν, κι έτσι διασώθηκε και η παραπάνω ιστορική μαρτυρία  για τους τελευταίους υπερασπιστές της Πόλης, τους μόνους που γλίτωσαν.
Όταν οι υπόλοιποι γύρισαν στην Κρήτη σε ένδειξη πένθους φόρεσαν το μαύρο μαντήλι που τα κρόσσια του συμβολίζουν ως σήμερα τα δάκρυα που χύθηκαν για την Άλωση.

Βέβαια στις μέρες μας ο ρόλος του μαντηλιού έχει χάσει την αληθινή αξία του και τώρα πια το φοράνε σχεδόν μόνο οι χορευτές μουσικοχορευτικών συλλόγων και κάποιοι τουρίστες καθώς υπάρχει σε πληθώρα στα τουριστικά μαγαζιά σε χρώματα όμως και πλέξεις που ουδεμία σχέση έχουν με το γνήσιο κεφαλομάντηλο των Κρητικών.