Επώνυμοι Ηρακλειώτες υποστηρίζουν πως: «…Τα απανταχού αποκριάτικα καρναβάλια ωχριούσαν μπροστά στα προπολεμικά Καστρινά καρναβάλια…»

 

Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη

Το κείμενο αυτό γράφτηκε και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα ΤΟΛΜΗ που εργαζόμουν τότε, και το αφιερώνω στην μνήμη των ανθρώπων εκείνων που μου μίλησαν τότε μα σήμερα δεν υπάρχουν πλέον στη ζωή

Από την προχριστιανική Ελλάδα,  την ειδωλολατρική Ρώμη, το Βυζάντιο έως και σήμερα ..

 

 Τα ίχνη τους χάνονται στο βάθος της ιστορίας . Οι Απόκριες,  γιορτές διασκέδασης που αρχίζουν  με το άνοιγμα του Τριωδίου, την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου και τελειώνουν την Κυριακή της Τυρινής είναι εκδηλώσεις  που  έχουν  τις  ρίζες τους στην προχριστιανική Ελλάδα,  την ειδωλολατρική Ρώμη καθώς επίσης και  στο Βυζάντιο και  προφανώς σχετίζονται με  τους αρχαίους «γεφυρισμούς»  τα «Σατουρνάλια»  των Ρωμαίων και τις μεταμφιέσεις των Βυζαντινών. Που σημαίνει δηλαδή  πως οι άνθρωποι ανέκαθεν μάχονταν  κατά διαστήματα  ενάντια στην σοβαρότητα και ζητούσαν την λύτρωση μέσα από το γέλιο..

Τα σημερινά καρναβάλια όμως προέρχονται από την Βενετία όπου πριν από πεντακόσια περίπου χρόνια άρχισαν να τελούνται με ιδιαίτερη λαμπρότητα.

Πήραν την ονομασία τους από  την ιταλική λέξη Karnavale  που σημαίνει ότι ακριβώς και η ελληνική αποκριά. Δηλαδή αποχή από το κρέας. (Από- κρέας= Αποκριά)

Το αποκριάτικο ξεφάντωμα αρχίζει να κορυφώνεται από την Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου, την «Τσικνοπέμπτη» με το τρίχωμα των φαγητών  ή την αναδινόμενη από παντού τσίκνα του ψημένου κρέατος. Τότε βασιλεύει το αχαλίνωτο κέφι, ο αστείος μασκαράς, το κωμικό φέρσιμο και το ολονύχτιο τρελό πανηγύρι σε δρόμους, πλατείες και σε κέντρα διασκέδασης.

Τα χτυπητά χρώματα, η ζωηρή μουσική και οι τρελοί ρυθμοί είναι το σήμα κατατεθέν αυτής της ημέρας και μερικά χρόνια πριν οι Ηρακλειώτες   απεδείκνυαν με έργα και λόγια πως όντως είναι γνήσιοι απόγονοι του Διόνυσου και του Αριστοφάνη. Το κέφι αυθεντικό  ξεχύνονταν  και κατέκλυζε τους Καστρινούς δρόμους  άσχετα αν  σήμερα το μόνο που έχει απομείνει πλέον για να θυμίζει  εκείνες τις εποχές, είναι κάποιοι:

 

Αποκριες στο Ηράκλειο του 1908

 

Επώνυμοι Ηρακλειώτες υποστηρίζουν πως:

 «…Τα απανταχού αποκριάτικα καρναβάλια ωχριούσαν μπροστά στα προπολεμικά Καστρινά καρναβάλια…»

 

Μασκαρεμένες κορασίδες της εποχής

Γιέτης Μηνάς Έμπορος

 Δεν  ήταν  δυνατόν γυναίκα να φορέσει σε χορό   τουαλέτα για δεύτερη φορά..

Αμέσως μετά την κατοχή και τον εμφύλιο φυσικό ήταν πως ο κόσμος άρχισε σιγά σιγά να ενδιαφέρεται και για την διασκέδαση του. Οι Απόκριες τότε ήταν από τις ελάχιστες  ευκαιρίες  που προσφερόταν στον κόσμο  για να  διασκεδάσει μια και  στην πληθώρα που υπάρχουν σήμερα δεν υπήρχαν ούτε οι ανάλογες ευκαιρίες ούτε  βέβαια και οι ανάλογοι χώροι. Για τον λόγο αυτό λοιπόν  μετατρέπονταν κάποιες διαθέσιμες αίθουσες όπως του Ντορέ παραδείγματος χάριν και της Ηλέκτρας και φιλοξενούσαν τον κόσμο και την καρναβαλίστικη διάθεση του. Σε όλη αυτή την γενική ευθυμία όμως δεν συμμετείχε μόνο η ανώτερη κοσμική κοινωνία του τόπου μας  αλλά και άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα κι οι προετοιμασίες για να φτάσουν στο αποκορύφωμα τους την Τσικνοπέμπτη ξεκινούσαν ίσως και πάνω από ένα μήνα πριν.  Έπρεπε ασφαλώς να προλάβουν να ράψουν οι κυρίες  τις κατάλληλες τουαλέτες  ή τις αποκριάτικες στολές Τα υφάσματα που χρησιμοποιούνταν τότε δεν είχαν μεγάλη διαφορά  από τα σημερινά: Μουσελίνες, βελούδα,  ταφτάδες,  ζακάρ, μπροκάρ, όλα σχεδόν κεντημένα με χρυσοκλωστή και βέβαια μπορώ να πω ίσως και κατά πολύ πιο ακριβά απ΄  ότι είναι σήμερα  αφού όλα ήταν αυθεντικά και δεν υπήρχαν ακόμα υφάσματα αναμεμειγμένα με συνθετικά  που τα κάνουν φτηνότερα όπως σήμερα.

Αξίζει ακόμα να σημειωθεί πως μεταξύ των  κυριών τότε γινόταν μεγάλος συναγωνισμός ποια θα παρουσιάσει  την καλύτερη  αποκριάτικη στολή ή το καλύτερο και πιο άψογα  ραμμένο  φόρεμα. Άσε δε  που δεν ήταν δυνατόν το ίδιο φόρεμα να φορεθεί σε δεύτερο χορό.

 

Αποκριάτικος περίπατος στο Ηράκλειο του 1958

Αποστολάκης Λευτέρης  Έμπορος

«Υπήρχαν ορισμένα άτομα, γνωστοί γλεντζέδες του Ηρακλείου που επί χρόνια πρωτοστατούσαν σαν «αρχηγοί» σε κάθε  αποκριάτικο ξεφάντωμα της πόλης μας..»

Το γλέντι  που γινόταν τότε στις Απόκριες δεν μπορούν ούτε καν να το φαντασθούν οι άνθρωποι του σήμερα. Ο κόσμος τότε  διασκέδαζε με την ψυχή του

Υπήρχαν ορισμένα άτομα, γνωστοί γλεντζέδες του Ηρακλείου που  επί χρόνια πρωτοστατούσαν  στην δεκαετία του 1950   σε κάθε αποκριάτικο ξεφάντωμα της πόλης μας που λάβετε υπ΄ όψιν σας  πως δεν είχε καμία απολύτως σχέση με τα σημερινά, υποτιθέμενα ξεφαντώματα.

Ο Βουσβούνης ο Παναγιώτης, ο Φέφος ο Περδικογιάννης, ο Νίκος ο Βαρδάκης,  ο Πατεράκης ο Μανόλης, κι άλλοι πολλοί ακόμη, σχεδόν όλοι όμως σήμερα συχωρεμένοι, ήταν αυτοί που κατεύθυναν το γλέντι, στο Ντορέ ή  στο Νέο Κέντρο,  κυρίαρχα ,μαγαζιά τότε, με φάρσες που δεν είχαν τίποτα το κακόγουστο ή το παρεξηγήσιμο, με πειράγματα,  και γενικά  με γλέντι μέχρι πρωίας που όταν τέλειωνε  βγαίναμε  για να το συνεχίσουμε  έξω στο άγαλμα του Άγνωστου Στρατιώτη

 

 

Απόκριες σε καφενείο

Μιχάλης Βαβουρανάκης Τέως διευθυντής του Γενικού Χημείου του Κράτους  Διεύθυνσης Ηρακλείου

Ο μακαρίτης ο Μίλτος ο Λαμπρινός μπήκε μασκαρεμένος με το άλογο μέσα στο Ντορέ.

 Τα χρόνια εκείνα το Καστρινό Καρναβάλι ήταν πολύ ανώτερο από το Πατρινό.  Παντού γίνονταν χοροί, θυμάμαι στο Ντορέ,  στα Βαλκάνια , στο Αστόρια, στο υπόγειο του Απόλλωνα, σε όλα αυτά τα μέρη γινόταν Αποκριάτικοι χοροί. Έφερναν ειδικά γιαυτό το λόγο συγκροτήματα από την Αθήνα και μάλιστα ο καλύτερος χορός που γινόταν ήταν της Αεροπορίας ακριβώς επειδή είχαν την δυνατότητα να  βάλουν   το καλλιτεχνικό συγκρότημα της επιλογής τους στο αεροπλάνο και να το φέρουν κατευθείαν στο Ηράκλειο.

Ο χορός της αεροπορίας και ο χορός της Περιηγητικής λέσχης ήταν τα δυο μεγαλύτερα  αποκριάτικα κοσμικά  γεγονότα του Ηρακλείου!

Όλος ο κόσμος τότε γλεντούσε, όμως κάποια ζευγάρια ξεχώριζαν, όπως παραδείγματος χάριν θυμάμαι το Φέφο το Περδικογιάννη, και  τον μακαρίτη το Μίλτο τον   Λαμπρινό που μπήκε μασκαρεμένος με το άλογο μέσα στο Ντορέ

 

Δημήτρης Βαθύπετρος Πρόεδρος Περιηγητικής Λέσχης Ηρακλείου

Την δεκαετία του πενήντα ήμουν μαθητής τότε και θυμάμαι ένα   προσωπικό περιστατικό όπου   εγώ και μια παρέα φίλων θέλαμε να πάμε σε ένα αποκριάτικο χορό του Ντορέ. Όλοι όμως φορούσαμε  κοντά παντελόνια  κι ένας από τους τρεις τέσσερις φίλους που είμαστε φρόντισε και  πήρε το μακρύ παντελόνι του αδελφού του και ένας ένας πηγαίναμε στην τουαλέτα, αλλάζαμε το κοντό με το μακρύ παντελόνι, ανεβαίναμε πάνω, χορεύαμε με τις κοπέλες  και ούτω καθεξής  έως ότου πάρουμε αποκριάτικη γεύση όλοι..

Θυμάμαι  τη φασαρία και την αναστάτωση που επικρατούσε στο σπίτι έως ότου αποφασίσουν με τι τρόπο θα μασκαρευτούν όλοι..

Θυμάμαι στο Ντορέ  που ο κόσμος ξεχυνόταν έξω μόλις ξημέρωνε κι έβγαινε ο ήλιος!!

Υπήρχε ένα πνεύμα κι ένα κλίμα αποκριάτικο σε μεγάλο βαθμό, οι Ηρακλειώτες ζούσαν  σε μια έξαρση των ημερών και πιστεύω ότι αυτό δεν συνέβαινε σε καμιά άλλη πόλη της Κρήτης. Βέβαια  βοηθούσαν και  οι  τοπικοί άρχοντες , ο Δήμαρχος ο συχωρεμένος ο  Γεωργιάδης που έκανε άρματα, διάφοροι σύλλογοι, η λέσχη Ηρακλείου, η λέσχη επιστημόνων καθώς και η  περιηγητική λέσχη η οποία συνέβαλε πολύ για να ζει το Ηράκλειο πολύ έντονα τις Απόκριες.

 

Χρυσούλα Μπουρλότου Πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων

Το μισό Ηράκλειο  μετά το βραδινό αποκριάτικο γλέντι κατέληγε για βραστό ατού Χιώτη, στις Πατέλες κατέληγε με

Όλα τα καρναβάλια  της Ελλάδας ωχριούσαν μπρος τα Καστρινό καρναβάλι της προπολεμικής εποχή μια και το Ηράκλειο προπολεμικά είχε ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό και καλλιτεχνικό αισθητήριο σε όλα. Αφού πολλές φορές έλεγαν ότι εδώ θα δοκιμαστούν οι θίασοι που θα έχουν επιτυχία στο μέλλον. Σε αυτά λοιπόν τα προπολεμικά καρναβάλια  κατέβαιναν   πολλά και μεγάλα ονόματα της Αθήνας, ο Μακούλης, ο Οικονομίδης, ο Μαρούδας, μοναδικοί τραγουδιστές και ορχήστρες. Σταμάτησαν όμως λόγω του πολέμου  αλλά αμέσως μετά  την δεκαετία του πενήντα άρχισαν πάλι και σε πολύ λαμπρότερο βαθμό μπορώ να πω.

Ο Απόλλωνας και ο Ντορέ της εποχής εκείνης γνώρισαν μεγάλες δόξες, μετατρέπονταν σε αίθουσες χορού που ο κόσμος διασκέδαζε μέχρι πρωίας ενώ αμέσως μετά οι δρόμοι του Ηρακλείου γέμιζαν από κόσμο που κυκλοφορούσε στους δρόμους κι άλλοι πήγαιναν στα μπογατσατζίδικα στα Λιοντάρια που τα είχαν τότε οι Αρμένηδες, Άλλοι πήγαιναν για πατσά  στου Βαρδαβά στην 1821 και πάρα πάρα πολλοί, σχεδόν το μισό Ηράκλειο κατέληγε ατού Χιώτη στις Πατέλες για να φάει βραστό κρέας

 

Δουλγεράκης Μανόλης Δημοτικός σύμβουλος

Οι άνθρωποι ξέχασαν πως «στις μεγάλες αποκρές κουζουλαίνονται κι οι γρες..»

Ο κόσμος του Ηρακλείου στα καρναβάλια της δεκαετίας πενήντα- εξήντα γλεντούσε με ψυχή

Μια χρονιά από αυτές δίδασκα τότε αναπληρωματικός φιλόλογος στη θέση μιας καθηγήτριας που είχε μείνει έγκυος. Για όλη την περίοδο των Απόκρεω, ποιο ήταν το ωράριο μου; Ξυπνούσα στις εφτά και μισή, πήγαινα στο σχολειό, δίδασκα, κοιμόμουν το μεσημέρι μέχρι τις οκτώ χωρίς ούτε να φάω ούτε να πιω, και ξενυχτούσα πάλι το βράδυ με την παρέα μου  μέχρι την .ώρα σχεδόν που θα πήγαινα και πάλι  να ξαναδιδάξω. Το Ηράκλειο τότε ήταν γεμάτο από γλεντζέδες, αφού γινόταν και καρνάβαλος και  μάλιστα περιωπής ισάξιος θα έλεγα και του Πατρινού..

Τώρα, τι να πω, το Ηράκλειο τώρα έχει πάθει καθίζηση. Οι άνθρωποι μάλλον έχουν ξεχάσει πως «στις μεγάλες αποκρές κουζουλαίνονται κι οι γρές..»

 

Παύλος Ομηρόλης Έμπορος

Ο κόσμος δεν έχει κέφι επειδή δεν έχει δουλειά

Υπάρχει μεγάλη διαφορά στην  σημερινή αποκριάτικη αγορά αν την συγκρίνουμε με την  αγορά της δεκαετίας του πενήντα. Ήταν βέβαια όλα κι όλα δυο τρία μαγαζιά που πουλούσαν ρούχα αποκριάτικα αλλά  δούλευαν όλοι Σήμερα αν το Ηράκλειο χρειάζεται χίλιες αποκριάτικες στολές φέρνουν δέκα χιλιάδες με αποτέλεσμα  να δουλεύουν οι λίγοι και να κάθονται οι πολλοί. Οπότε αφού ο κόσμος δεν έχει δουλειά δεν έχει  κι εκείνο το κέφι που είχε τότε και τον έκανε να διασκεδάζει με την ψυχή του..

Τις υπογεγραμμένες φωτογραφίες πρόσφερε για μια ακόμα φορά η αναγνώστριά μας συγγραφέας Πάτρα Ζεϊμπέκη, οι υπόλοιπες είναι απο το ίντερνετ.