H επανάσταση των Ψαρομηλλίγγων: Μια ακόμα απόδειξη Κρητικής ανδρείας!

Τον Αύγουστο του 1204, ύστερα από μια μυστική  συμφωνία που υπεγράφη στην Ανδριανούπολη, η  Κρήτη παραχωρήθηκε  από τον Βονιφάτιο  Μομφερρατικό στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της  Βενετίας. Μέχρι το 1669, που διήρκησε η  Βενετοκρατία,οι επαναστάσεις και τα κινήματα των  Κρητικών ήταν συνεχή.Ένα από τα λιγότερο γνωστά  ήταν αυτό των αδελφών Μιχαήλ και Εμμανούηλ,γνωστών ως «Ψαρομήλιγγοι».

Το 1341, ο Λέοντας Καλλέργης, συσπειρωμένος από τους επιφανέστερους οίκους της Δυτικής Κρήτης: Σκορδίληδες, Μελισσηνούς, Σεβαστούς και Ψαρομηλλίγγους ξεκινά μια επανάσταση που απλώθηκε σε όλη την ορεινή περιοχή του σημερινού νομού Χανίων.Ο διοικητής εκείνη την περίοδο στη μεγαλόνησο ήταν ο δούκας Ανδρέας Κορνάρος, ο οποίος με δόλο θα συλλάβει και θα εκτελέσει τον Λέοντα Καλλέργη,αφού πρώτα τον βασανίσει οικτρά.Η επανάσταση όμως θα συνεχιστεί σφοδρότερη με επικεφαλής τους Ψαρομηλλίγγους Κωνσταντίνο [που ήταν πεθερός του Λέοντα Καλλέργη] και τους δύο γιούς του Μιχαήλ και Εμμανουήλ.

Από το 1344-45 και εξής οι Ψαρομήλιγγοι επέκτειναν τη δράση τους σε όλη σχεδόν τη Κρήτη, με βάση τον Άγιο Ιωάννη Χάρακα, στα Αστερούσια Όρη. Στις αρχές του 1347, οι Βενετοί στέλνουν ισχυρές ενισχύσεις για να καταστείλουν την επανάσταση, με τρεις προβλεπτές [επιθεωρητές] ως επικεφαλής: τους Νικόλαο Φαλετρο, Ανδρέα Μοροζίνι και Ιουστινιανό Ιουστινιάνι. Οι δύο πρώτοι ,σε μια προσπάθεια συνθηκολόγησης με τους Ψαρομηλλίγγους έλαβαν την απάντηση :”Πόλεμος! Πόλεμος συνεχής και αδιάλυτος μεταξύ ημών και υμών!”

Οι Ψαρομήλλιγγοι όμως, έκαναν το λάθος,υπερεκτιμώντας τις δυνάμεις τους, να προωθηθούν στα πεδινά και  να βρεθούν αντιμέτωποι με υπέρτερες δυνάμεις και ιππικό, το οποίο δε διέθεταν. Η σύγκρουση ήταν μοιραία. Πρώτος έπεσε ο Εμμανουήλ Ψαρομήλλιγγος,ύστερα από ηρωική ξιφομαχία. Οι Ενετοί αφού τον αποκεφάλισαν, έμπηξαν το κεφάλι του στην άκρη μιας λόγχης. 

Ο Μιχαήλ Ψαρομήλλιγγος, τραυματισμένος από βέλος και καταδιωκόμενος με τον υπασπιστή του Ορφανό, περικυκλώθηκε από πολυάριθμους Βενετούς ιππείς. Αφού σκότωσε επιτόπου το άλογό του, έδωσε το ξίφος του στον υπασπιστή του και τον πρόσταξε: ”Ορφανέ, σπεύσον! Σώσον  με εκ  της ωμότητος του Φράγκου!Απότεμε   την κεφαλήν μου!”Ο πατέρας Ψαρομήλλιγγος,ο Κωνσταντίνος, καταδιωκόμενος από τους Βενετους, εκτελέσθηκε στο χωριό Ξερόδεμα.

Οσοι ενέχονταν στην επανάσταση εκτελέσθηκαν, ενώ τα κομμένα κεφάλια των Ψαρομηλλίγγων περιφέρονταν στα χωριά της Κρήτης,για να τρομοκρατούν το λαό. Η ανάμνηση αυτής της τελευταίας ιστορικής μάχης διατηρήθηκε στη λαϊκή συνείδηση ζωντανή επί αιώνες, οι ντόπιοι αποκαλούσαν την πεδιάδα εκείνη ”καταφανισμένη”.

 Αλλά και το όνομα του χωριού που βρίσκεται σήμερα στο σημείο οπου,σύμφωνα με την παράδοση, διεξήχθη η μάχη, παραπέμπει σε αυτήν: 

Βουλισμένη[=τόπος καταστροφής].

Η επανάσταση των Ψαρομηλλίγγων αποτέλεσε έναν κρίκο σε μια μακρά περίοδο  κατά την οποία οι ανυπότακτοι Κρητικοί τελούσαν περισσότερο υπό καθεστώς εξεγέρσεων παρά ειρηνικού βίου.

Ο ηρωισμός ,μάλιστα ,των Κρητικών, κατά τις συνεχείς εξεγέρσεις τους ,αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού από τη βενετική πλευρά. Ειδικα για τους Ψαρομηλλίγγους, ο ντε Μονάκις [βενετός χρονογράφος] στο βιβλίο του ”Chronicon de rebus Venetis” εξέφρασε το θαυμασμό του για τη γενναιότητά και την ανδρεία τους.

Το 1851,στην Κέρκυρα, ο ιαμβογράφος Νικόλαος Βούλγαρης έγραψε το θεατρικό έργο ”Μιχαήλ Ψαρομήλλιγγος”, μια πεντάπρακτη έμμετρη τραγωδία, σε ανάμνηση των δύο αδελφών και της θυσίας τους.

Ιωάννα Μπισκιτζή

Λέκτορας κλασικής φιλολογίας

http://www.anogi.gr/p2102