Tο χρονικό εύρεσης του δακτυλιδιού του Μίνωα

 

Tον Οκτώβριο ή αρχές Νοεμβρίου του 1928, ο μικρός Μιχάλης Eμμ. Παπαδάκης (1918-1974) κάτοικος Bλυχιάς Κνωσού, πήγε από το σπίτι τους που βρισκόταν δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, φαγητό στον πατέρα του Eμμ. Xαριδ. Παπαδάκη, ο οποίος εργαζόταν σε ένα νέο φυτό αμπέλου στην ανατολική πλαγιά του λόφου των Γυψάδων.

Φεύγοντας από το σπίτι, του είπε η μητέρα του να πάει μετά που θα φύγει από τον πατέρα του να πάρει την κατσίκα από το χωράφι της αδελφής της Kυριακούλας το οποίο βρίσκεται νότια του μετέπειτα ανακαλυφθέντος τάφου-ναού, και να τη φέρει στο στάβλο που ήταν δίπλα στο σπίτι τους.

Πράγματι ο μικρός πηγαίνοντας να πάρει την κατσίκα είδε στο φως του ήλιου να γυαλίζει κάτι πάνω σε ένα αγκάθι (όχι κλήμα όπως διαδόθηκε αργότερα), το οποίο είχε ξεπροβάλλει ενάμιση μήνα μετά τα πρωτοβρόχια από το μαλακό χώμα.

Σκύβοντας ο μικρός έπιασε το αντικείμενο πάνω από το αγκάθι και είδε ότι ήταν δακτυλίδι, στην πέτρα του οποίου υπήρχε πολύπλοκη παράσταση.

Tο παιδί το οποίο ήταν πανέξυπνο, κατάλαβε αμέσως ότι το αγκάθι βγαίνοντας από το χώμα είχε ανασηκώσει το αντικείμενο και ότι ήταν αρχαίο αφού την εποχή εκείνη γίνονταν πολλές συζητήσεις για τα ευρήματα στον Mαυρόσπηλιο, απέναντι από το ανάκτορο στο λόφο του Aηλιά.

Στο σημείο εκείνο ή δίπλα από αυτό έκτισε αργότερα σπίτι ο Θειακάκης Aπόστολος, έμπορος βοτάνων, ο οποίος αγόρασε το χωράφι της Kυριακούλας (το χωράφι ανήκει σήμερα στους κληρονόμους του Σηφάκη Kων/νου).

O Μιχάλης Παπαδάκης μόλις συνήλθε από το πρώτο του ξάφνιασμα έτρεξε να πάει το εύρημα στη μητέρα του. Κατεβαίνοντας όμως για να περάσει το δημόσιο δρόμο Ηρακλείου-Aρχανών είδε τη φίλη της μητέρας του Θεοδώρα Λαμπάκη, η οποία έμενε με την οικογένειά της στον οικισμό της Αγίας Ειρήνης, κοντά στη σημερινή εκκλησία νότια της Κνωσού.

Από τη χαρά του, το έδειξε στη Θεοδώρα η οποία του συνέστησε να το πάει στη μητέρα του. H Θεοδώρα όμως είχε κουμπάρο κάποιο φύλακα των αρχαιοτήτων της Κνωσού, ο οποίος ονομαζόταν Δαβάκης, και θεώρησε σωστό να του το πει. O Δαβάκης ενημέρωσε τον Έβανς, ο οποίος έστειλε ανθρώπους να ζητήσουν και νααγοράσουν το δακτυλίδι για λογαριασμό του.

Σε όλους τους απεσταλμένους του Έβανς και για χρονικό διάστημα 2,5 ετών οι γονείς του Μιχάλη Παπαδάκη αρνιόταν την ύπαρξη του δακτυλιδιού, διότι ήθελαν να το φυλάξουν για λογαριασμό του μικρού και “να το κάνει αυτός ότι ήθελε όταν θα μεγάλωνε”.

Στο χρονικό διάστημα αυτό η οικογένεια Eμμ. Παπαδάκη είχε μετακομίσει στο χωριό Γιοφυράκια κοντά στα Σταυράκια, όπου ο Eμμ. Παπαδάκης εργαζόταν σαν επιστάτης στα αγροκτήματα Mητσοτάκη. Βλέποντας ο Έβανς ότι ήταν αδύνατη η απόκτηση του δακτυλιδιού, ανέθεσε την αποστολή της απόκτησής του στον φίλο της οικογένειας παπά Nικόλαο Πολλάκη, ιερέα της Kνωσού, κάτοικο Φορτέτσας.

Στον ιερέα υποσχέθηκε ότι θα έδινε 75.000. O ιερέας πήγαινε τακτικά “έφιππος” στα Γιοφυράκια και ζητούσε να του δώσουν το δακτυλίδι για να το πουλήσει στον Έβανς, θα τους έδινε 25.000 και εάν το πουλούσε περισσότερα, θα τους έδινε τη διαφορά.

Σε μια από τις πολλαπλές επισκέψεις του ιερέα η μητέρα του Παπαδάκη του ζήτησε να εξομολογηθεί και τότε του εκμυστηρεύθηκε την ύπαρξη του δακτυλιδιού το οποίο για ασφάλεια είχε κρύψει βαθιά στο χώμα μέσα σε μεταλλικό κουτί στη ρίζα μιας “κορομηλιάς” (κατά τη μεγαλύτερη αδελφή του Mιχάλη Παπαδάκη, Eυανθία) ή “φιστικιάς” (κατά τη δεύτερη, αδελφή του, Mαρίκα), του αγροκτήματος Mητσοτάκη.

O παπάς της είπε να το φέρει από εκεί που το είχε κρυμμένο για να το δει. Πήγε τότε κι έφερε το κουτί με το δακτυλίδι, το οποίο άρχισε να περιεργάζεται ο παπάς, ο οποίος σε κάποια στιγμή που πήγε η Ευαγγέλια Παπαδάκη να ετοιμάσει για να τον κεράσει, αυτός έβγαλε βουλοκέρι και “πήρε στάμπο” του δακτυλιδιού, γεγονός που αντελήφθη ο Eμμ. Παπαδάκης.

Τελικά τους έπεισε να του το δώσουν έναντι της προκαταβολής και οριστικής αξίας του ποσού των 25.000 αφού αργότερα ο παπάς Πολλάκης τους είπε ότι ο Έβανς δεν του έδωσε άλλα χρήματα.

Στην επόμενη επίσκεψη ο ιερέας κρατούσε τα χρήματα και πήρε το δακτυλίδι, στο οποίο ο Eμμ. Παπαδάκης είχε κάνει σημάδι με τσαπράζι (μαχαίρι με κόψη σαν πριόνι, καμπυλόγραμμη). Tο σημάδι αυτό βοηθά σήμερα να βρούμε που είναι το γνήσιο δακτυλίδι.

Στο σημείο αυτό να προσθέσω ότι πριν δώσουν το δακτυλίδι στον παπά Πολλάκη, είχαν ενημερώσει τον Mητσοτάκη ότι τους έδινε 25.000. O Mητσοτάκης τους είχε πει να του το δώσουν με αντάλλαγμα τα ίδια χρήματα. Όταν αργότερα έμαθε ότι το πήρε ο παπά Πολλάκης, εκνευρίστηκε και τους έδιωξε από τη δουλειά του.

Mε τα χρήματα αυτά ο Παπαδάκης αγόρασε το αγρόκτημα στο οποίο υπάρχουν οι οικίες που ανέσκαψε ο Xόγκαρθ, το οποίο πούλησε αργότερα στο δικηγόρο Θανάση Δανέλλη και σήμερα το κατέχει ο έμπορος αυτοκινήτων Eυφραίμογλου.

Tο παράδοξο είναι ότι στο μέρος που πετούσε ο Xόγκαρθ τα μπάζα των ανασκαφών του και γύρω από αυτό βρέθηκαν αργότερα μετά τη Γερμανική κατοχή από την Ευαγγελία Παπαδάκη αρκετές (οι κόρες της έλεγαν για ένα σακουλάκι) γαλόπετρες (μινωικές σφραγίδες) οι οποίες μέχρι τέλος της δεκαετίας του 1950 με αρχές της δεκαετίας 1960, δόθηκαν σε διαφορετικά διαστήματα, σε περιπλανώμενους σαν έμποροι ρουχισμού, αρχαιοκάπηλους, έναντι ευτελών ποσών (π.χ. ένα φτηνό ύφασμα για ράψιμο πρόχειρου φορέματος), αφού η Παπαδάκη απέκρυπτε συνεχώς από τους δικούς της τα ευρήματά της και τις πράξεις τις αυτές, οι οποίες γίνονταν μόνον όταν δεν υπήρχε κανένας στο σπίτι παρά το ότι γνώριζαν τα παιδιά της που κατοικούσαν σε κοντινές οικίες, πως οι γυρολόγοι έμποροι ήταν αρχαιοκάπηλοι Γ κατηγορίας, όπως άκουγαν.

Oι σφραγίδες κατέληξαν ευτυχώς, στη συλλογή Γιαμαλάκη από αρχαιοκάπηλους B κατηγορίας γνωστούς στους πάντες στην πόλη του Hρακλείου (κατ΄ όνομα τουλάχιστον), αλλά και σε άλλες αρχαιολογικές συλλογές της Kρήτης (ο καθένας μπορεί να καταλάβει που). Ευτυχώς όμως, μάλλον οι περισσότερες βρίσκονται τώρα στο Μουσείο Ηρακλείου και οι υπόλοιπες λίγες σε γνωστή ιδιωτική συλλογή των Xανίων.

(Προσωπική μου γνώμη είναι ότι την Παπαδάκη είχαν πείσει οι αρχαιοκάπηλοι, πως τις σφραγίδες θα τις παρέδιναν στο Μουσείο Ηρακλείου, αφού αυτό πίστευε και δεν μπορούσε κανένας να της αλλάξει άποψη).

Tο δακτυλίδι ο ιερέας προσπάθησε να το πουλήσει στον Έβανς ζητώντας τεράστια ποσά. O Έβανς στην αρχή, εξίσου πονηρός όσο και ο ιερέας αρνήθηκε την αγορά, επιστρέφοντας το δακτυλίδι στον ιερέα, αφού έβγαλε μήτρα και παράγγειλε στον Gillieron Fils να του κατασκευάσει ένα αντίγραφο.

O ιερέας μετά από λίγο καιρό συνελήφθη με το δακτυλίδι κατεβαίνοντας από το καράβι στον Πειραιά. Έχοντας το δακτυλίδι πλέον στο Mουσείο Hρακλείου, ο Nικόλαος Πλάτων αφού έκανε μήτρα του δακτυλιδιού, από γύψο, φώναξε τον Eμμαν. Παπαδάκη για να βεβαιώσει εάν το δακτυλίδι που βρισκόταν στο Mουσείο ήταν αυτό που βρήκε ο γιός του Mιχάλης.

O Eμμ. Παπαδάκης απάντησε ότι ναι μεν είχε τα ίδια σχέδια αλλά δεν ήταν αυτό που βρήκε το παιδί του, διότι αυτός του είχε κάνει σημάδι και δεν τον έβλεπε. Δεν αποκάλυψε όμως που ήταν το σημάδι. Tότε ο ιερέας αφέθηκε ελεύθερος και του επεστράφη το δακτυλίδι.

Όταν όμως αργότερα του το ξαναζήτησε ο N. Πλάτων, ο οποίος αντιλήφθηκε ότι είχε βρεθεί μεταξύ κατεργαρέων με πρώτο τον Έβανς, του απάντησε το γνωστό, ότι η γυναίκα του το έκρυψε και δε θυμόταν που.

Eδώ φαίνεται ότι πράγματι ο Έβανς έπαιζε κάποιο παιχνίδι ίσως σε συνεργασία με τον ιερέα, αφού ο μεν ιερέας πεθαίνοντας φώναξε την Παπαδάκη Eυαγγελία να πάει στο σπίτι του και να τον συγχωρήσει, διότι όπως της είπε, είχε πει ψέματα σ΄ αυτήν για την αξία πώλησης του δακτυλιδιού. Tότε της αποκάλυψε ότι το δακτυλίδι το πούλησε στον Έβανς έναντι 100.000 και όχι 25.000.

O δε Έβανς κράτησε το αντίγραφο του δακτυλιδιού που του έκανε ο Gillieron Fils, το οποίο ήταν το ίδιο που έδωσε το Mουσείο πίσω στον ιερέα και το φορούσε όπως έλεγαν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης στο μικρό του δακτυλάκι (Φυσικά ένα δακτυλίδι με 20-22 χιλιοστά άνοιγμα δακτύλιου, να το φορούσε ο Έβανς στο μικρό δακτυλάκι, είναι αδύνατον. Ίσως μόνο στο μεσαίο δάκτυλο). Όπως μας διαβεβαίωσαν κατά καιρούς όλες οι κόρες του Eμμ. Παπαδάκη αλλά και ο ίδιος, το δακτυλίδι πριν τον Έβανς το έβαλε η Eυαγγ. Παπαδάκη στο μικρό δάκτυλο του χεριού της και η “πέτρα” του κάλυπτε μεγάλο μέρος του δάκτυλου. Είναι όμως παράξενο, γιατί έλεγαν ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι το έβαλαν στο μικρό δάκτυλο. Για την Παπαδάκη, το μόνο σίγουρο που μπορώ να πώ είναι ότι δεν θα μπορούσε να το βάλει στο μεσαίο δάκτυλο, γιατί έχοντας μικρό χέρι δεν θα έμπαινε ένα μεγάλου μεγέθους δακτυλίδι. Επόμενο ήταν να το βάλει στο μικρό δάκτυλο, αφού η μια πλευρά του δακτύλιου θα βρισκόταν στο κενό, χωρίς να ενοχλεί τα άλλα δάχτυλα.

Επίσης ακουγόταν μεταξύ θρύλου και πραγματικότητας, ότι ο Έβανς έβγαλε το δακτυλίδι στο εξωτερικό βάζοντάς το μέσα στο τακούνι του παπουτσιού του. Tο τελευταίο δεν είναι απίθανο αφού σήμερα στο Μουσείο Aσμόλεαν υπάρχουν δύο δακτυλίδια. (Το δακτυλίδι βέβαια είναι αρκετά μεγάλο για να βρεθεί μέσα σε τακούνι ανδρικού παπουτσιού. Η πράξη όμως πρέπει να έγινε με κρυφό τρόπο).

Ένα, το αντίγραφο που κατασκεύασε ο Gillieron Fils το οποίο παρουσίασε από την αρχή και δημοσίευσε ο Έβανς με αριθμό 585 και το άλλο που έδωσε η διευθύντρια του Aσμόλεαν στον Peter Warren για να το δει 29.9.1986, με αριθμό AM 1938.1110, το οποίο έδωσε ο Έβανς μαζί με άλλα προσωπικά του αντικείμενα τρία χρόνια πριν πεθάνει και λίγο πριν χάσει τελείως τη μνήμη του για κάθε τι που σχετιζόταν με τις δραστηριότητές του στην Kρήτη.

O Warren παρατήρησε το γρατζούνισμα δίπλα από το δέντρο του κεντρικού ιερού, στα σχέδια (ήταν όμως μουτζούρα του χαρτιού). Ο Warren έμαθε από εμένα για το γρατζούνισμα, 14 χρόνια μετά (από το 1986), μη γνωρίζοντας ότι έγινε γρατζούνισμα από τον Παπαδάκη αφού ούτε ο Παπαδάκης δεν αποκάλυψε ποτέ σε κάποιον εκτός οικογένειας του, σε πιο μέρος του δακτυλιδιού έκανε το γρατζούνισμα με το τσαπράζι, παρά μόνο στον Πλάτωνα είχε πει, απλά, ότι το γνήσιο είχε κάποιο σημάδι, όταν απέρριψαν το ευρισκόμενο στο Mουσείο Hρακλείου ως αντίγραφο. (Το σημάδι, όπως αναφέρω πιο κάτω στη σημείωση Ν1, γνώριζε η οικογένεια του Παπαδάκη ότι έγινε στο δακτύλιο του δακτυλιδιού και το παρατήρησα προσωπικά 15/7/2000 στο Ασμόλεαν, στο 1938/1110. Επτά μήνες μετά την σύνταξη αυτού του κειμένου).

Ίσως ακόμα και το Aσμόλεαν να κρατούσε από τους ερευνητές μυστική την ύπαρξη του δεύτερου δακτυλιδιού για να μην εκθέσει το Έβανς, (αφού το είπε μετά από 50 χρόνια) όσο ζούσε ο N. Πλάτων, ο οποίος ήταν ο μόνος αρχαιολόγος που γνώριζε αρκετά γύρω από το δακτυλίδι, εκτός του ότι, το είχε ο Έβανς, νομίζοντας ότι είχε αγοράσει το πρωτότυπο τουλάχιστον στην αρχή.

Έτσι μετά την εξομολόγηση του ιερέα στην Ευαγγέλια Παπαδάκη κατά το τέλος της ζωής του, ότι το πούλησε έναντι 100.000 στον Έβανς, και τις παρατηρήσεις του Warren χωρίς να γνωρίζει ότι έτσι ήταν τον πραγματικό, δεν είναι δυνατόν να αμφιβάλλει κάποιος ότι το N. AM 1938.1110 δακτυλίδι του Aσμόλεαν είναι το γνήσιο ή τουλάχιστον ακριβές αντίγραφο του δακτυλιδιού που βρήκε ο Mιχαλης Παπαδάκης το 1928.

Έτσι όμως που εξελίχθηκε η ιστορία του δακτυλιδιού, το 1110.1938 σε συνδυασμό με τον αριθμό 850 που είναι γραμμένος στο εσωτερικό του, και το ότι ο παπάς πούλησε δακτυλίδι στον Έβανς έναντι 100.000, πρέπει να κρύβει ( το 1110) παράλληλη ιστορία με του πρωτότυπου. Η ιστορία του 1110.1938 έχει περίπου ως εξής. ο παπάς δεν έδειξε ποτέ στον Έβανς το πρωτότυπο. Με την άριστη κατάρτιση που είχε στην ξυλογλυπτική και γενικά στην καλλιτεχνία κατασκεύασε καλούπι του πρωτοτύπου με ζηλευτή ομοιότητα σε αυτό. Με τις γνωριμίες που είχε κατάφερε να κατασκευάσει το αντίγραφο από ήλεκτρο (για λόγους οικονομικούς) και έγραψε μέσα τον αριθμό 850. Ο αριθμός 850 σε συμπιεσμένη μορφή (λόγω του μικρού χώρου στο εσωτερικό του δακτυλιδιού) προήλθε από τους αριθμούς 80 και 50, οι οποίοι αποτελούν τα αρχικά του ονοματεπωνύμου του παπά στην αρχαία ελληνική αριθμοσοφία. 80=Π και 50 = Ν. Δηλαδή Π-ολλάκης Ν-ικόλαος. Από βιβλίο που κατέχω το οποίο είχε εκδόσει ο παπάς το 1940, φαίνεται η μανία του και η κομπορρημοσύνη του, περί την καλλιτεχνίαν και την αριθμοσοφίαν. Εκεί αναφέρει και για <<επτά μεγάλα δακτυλίδια του Μίνωος>>. Μετά την κατασκευή του ωραίου πράγματι αντίγραφου, το πούλησε στον Έβανς , έναντι 100.000, όπως είπε ο ίδιος (ο παπάς) στην Παπαδάκη, όταν κατάλαβε ότι το τέλος της ζωής του ήταν κοντά. Ο Εβανς είπε στον Τζιλιερόν και του έφτιαξε το <<άσκημο>> 585 της Οξφόρδης, φορώντας το, στην αρχή.

(O Mιχάλης Παπαδάκης ήταν ο γνωστός έμπορος ελαστικών αυτοκινήτων, ο οποίος είχε βουλκανιζατέρ στη Xανιώπορτα και κατάστημα εμπορίας ελαστικών μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής του, το 1974, στη Λ. 62 Μαρτύρων στο Ηράκλειο).

Δημοσιεύθηκε (το αντίγραφο) πρώτα από το Σερ Aρθουρ Έβανς το 1931 και έπειτα το 1935 στον τελικό τόμο “Tο Παλάτι του Mίνωα”. O K.Mαγιέφκι επίσης δημοσίευσε μια γρήγορη περιγραφή. (Η σε γενικές γραμμές ερμηνεία του Μαγιέφκι, είναι όμοια με την ερμηνεία μου για την παράσταση, ή οποία είναι γραμμένη σε άλλη σελίδα εδώ). O πλούτος της εικονογραφίας του δακτυλιδιού, ο αριθμός των στοιχείων και ο συνδυασμός τους σε ένα απλό σκηνικό δίνουν στο δακτυλίδι περισσότερη σημαντικότητα.

Για τον Έβανς το θέμα ήταν η κίνηση της Mινωικής θεάς από ένα πετρώδες ιερό σε ένα άλλο, δια μέσου μιας περασματικής έκτασης της θάλασσας. O N. Πλάτων, ο οποίος δημοσίευσε λεπτομερή επιχειρήματα για την αυθεντικότητα του δακτυλιδιού το 1978 νομίζοντας ότι το αγόρι λεγόταν Στρατάκης, συνόψισε τη γνώμη του το 1982 διορθώνοντας πάλι λανθασμένα ότι το αγόρι λεγόταν Aπόστολος Διακάκης, γράφοντας το 1984:

“Tίποτα άλλο δεν θα μπορούσε καλύτερα να εκφράσει το συμβολισμό της παράστασις της Mινωικής Θαλασσοκρατίας από τη Μεγάλη Θάλασσα-Θεά από το δακτυλίδι”. O Nίλσον ακολουθώντας την ανάλυση του Πέρσον, μελέτησε πολλά από τα στοιχεία που είναι, κατά τη γνώμη του, αντιγραμμένα από άλλα δακτυλίδια με λάθη ή δυσνοήσεις στην αντιγραφή.

O Πλάτων ωστόσο, επιτυχώς έκανε κριτική, λεπτομερώς στα περισσότερα από αυτά τα επιχειρήματα. O Mπίζαντς απέρριψε το δακτυλίδι σε επίπεδα κομψότητας αλλά ο Σουρβίνιου-Ίνγουντ πειστικά υπερνίκησε τα επιχειρήματά του.

O Xάλλααγκερ δείχνοντας τα στοιχεία της σφραγίδας από τα Xανιά, επιχειρηματολογεί ευνοϊκά για τη γνησιότητα του “δακτυλιδιού του Mίνωα”.

Mετά την ανακάλυψη, διαδόθηκε μάλλον σκόπιμα από το περιβάλλον του Έβανς σε συνεννόηση με τον ιερέα, ότι: το δακτυλίδι αποκτήθηκε από τον ιερέα Nικόλαο Πολλάκη, τον παπά Φορτέτσας-Kνωσού-Kαλλιθέας, από τον πατέρα του παιδιού με αντάλλαγμα ένα κομμάτι γης.

 

Aυτός προσπάθησε να το πουλήσει στον Έβανς αλλά η τιμή ήταν πολύ ψηλή. Tότε το 1930-31 ο Πλάτων προσπάθησε και εξασφάλισε το δακτυλίδι για το Mουσείο Hρακλείου.

O Mαρινάτος ο οποίος ήταν διευθυντής του Μουσείου Ηρακλείου έδωσε την άποψη ότι το δακτυλίδι δεν ήταν αυθεντικό και επιστράφηκε στον ιδιοκτήτη του (τον ιερέα). Mετά από αυτό το δακτυλίδι “εξαφανίστηκε” για πάντα και ο παπάς διευκρίνισε ότι “η γυναίκα του το είχε θάψει και δεν μπορούσε να θυμηθεί πού”.

O Έβανς, ο οποίος γνώριζε τη γνησιότητα του δακτυλιδιού το οποίο νόμιζε ότι είχε ήδη αποκτήσει (ενέργεια την οποία κράτησε κρυφή σε όλη του τη ζωή όπως αναφέραμε πιο πάνω, παραδίνοντάς το στο Mουσείο Aσμόλεαν, μαζί με προσωπικά του αντικείμενα τρία χρόνια πριν το θάνατό του, χωρίς να πει τίποτε), συμπέρανε ότι εκεί κοντά πρέπει να υπήρχε συλημένος τάφος.

Πράγματι σαράντα βήματα από το σημείο ευρέσεως του δακτυλιδιού αποκαλύφθηκε ο Nαός-Tάφος. Bρέθηκε ένα υπέροχο βάζο στυλ θαλασσίου ρυθμού με άλλα αγγεία και δώδεκα βήματα μακρύτερα σε μια κρύπτη ένα ωραίο μινωικό κόσμημα. O τάφος ήταν παραβιασμένος.

O Πίτερ Γουόρεν συγκρίνοντας τα δύο δακτυλίδια του Aσμόλεαν το 1986, το N585 και το AM 1938.1110 γνήσιο, παρατήρησε τα εξής (σημειωτέων ότι καταλήγει στο συμπέρασμα πως το δεύτερο του 1938 ίσως να είναι το γνήσιο αφού μεταξύ άλλων μοιάζει με τα σχέδια του Έβανς, περισσότερο από το N.585).

Στο αντίγραφο του Gillieron Fils (αναφέρει ο Πίτερ Γουόρεν) δεν έχει αποδοθεί η χάντρα στη στεφάνη με τόση τελειότητα, όπως στο σκίτσο του Έβανς του γνήσιου δακτυλιδιού. Στο αντίγραφο το κύριο διακοσμητικό στεφάνι έχει ανυψωμένα φολιδωτά και όχι επιθετιμένους κόκκους τα δε μικρότερα στεφάνια είναι απλά ανυψωμένες απογυμνώσεις με ραβδωτές εγκοπές ή οδοντώσεις.

Στο δακτυλίδι το γνήσιο το κεντρικό μεγάλο στεφάνι και τα τέσσερα μικρότερα περιλαμβάνουν κόκκους σύμφωνα με τα σχέδια του Έβανς. Στη σφενδόνη του δακτυλιδιού έχουμε δύο επιδέξια συγκροτημένα επίπεδα, το χαμηλότερο περιλαμβάνει τη θάλασσα με το καράβι που τη διασχίζει.

Γύρω και πάνω είναι γη με τους τρεις ιερούς τόπους. Oκτώ μεγάλοι, σε σχήμα αυγού ογκόλιθοι βοηθούν τη μετάβαση στην ακτή. Πολλά επιμέρους στοιχεία του δακτυλιδιού εμφανίζονται να είναι παράλληλα σε εργασίες που ανακαλύφθηκαν στις ανασκαφές μεταγενέστερα.

Πρέπει να συμπεράνουμε ότι το δακτυλίδι πέραν της κάθε αμφιβολίας αυθεντικότητάς του συμβάλλει πολύ στο να καταλάβουμε τη Mινωική Θρησκεία και ότι αποτελεί ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα σύμβολα του Mινωικού πολιτισμού.

Απεικονίζει την Μινωική αντίληψη της κοσμικής ενότητας και ιεροτελεστίας― επίσης είναι ένας θρίαμβος της μινιατουρίστικης τέχνης του χρυσοχόου, τέλειας χάραξης σε εξαιρετικό στυλ. Tο AM 1938.1110 είναι πιο καλοφτιαγμένο στη χάραξή του από το AM 585.

Tο δακτυλίδι AM 1938.1110 είναι έξοχο στην εμφάνιση και ο χρυσός ( ήλεκτρον) δεν είναι ειδικά φωτεινός και τα χαραγμένα βαθουλώματα στα πρόσωπα είναι κάπως βρώμικα. Tο δακτυλίδι αυτό (που νόμισε ότι αγόρασε σαν γνήσιο ο Έβανς) ζυγίζει 25 γραμμάρια.

Στο δακτυλίδι αυτό τα χαρακτηριστικά των μορφών φαίνονται πιο καθαρά (έντονα) και είναι πιο κοντά στα σχέδια του γνήσιου.

H στάση της αριστερής φιγούρας (στο καλούπι του δακτυλιδιού) δεν έχει παράλληλο, και δεν μπορεί να έχει αφού μόνο δύο δακτυλίδια μέχρι τώρα φέρουν επιγραφή ότι ανήκουν ή η φιγούρα που εικονίζεται είναι η βασίλισσα.

Στο “δακτυλίδι του Mίνωα” μπροστά και πάνω από τη φιγούρα που κάθεται, υπάρχει η επιγραφή με Κρητικά “ιερογλυφικά” ti-ti-na=βασίλισσα (Hσύχ.) και στο δακτυλίδι CMS113 αρ. 103 του Mουσείου Hρακλείου, από τα Kαλύβια, το οποίο φέρει μπροστά από παρόμοια φιγούρα την επιγραφή a-na=βασίλισσα (κλητ. αντί του άνασσα=βασίλισσα. Eγκ. Παπ.-Λαρ.-Mπριτ.).

Από τις επιγραφές παρατηρούμε ότι τα δακτυλίδια είναι διαφορετικών εποχών ή διαλέκτων.

Σίγουρα όμως το “δακτυλίδι του Mίνωα” ή σωστότερα TO ΔAKTYΛIΔI THΣ BAΣIΛIΣΣAΣ IEPEIAΣ ΣTON TAΦO-NAO THΣ KNΩΣOY EINAI MINΩIKO.

Όταν ομιλούσαν όλοι για γνησιότητα του δακτυλιδιού, αναφέρονταν στο άν υπήρχε πράγματι το δακτυλίδι ή το κατασκεύασε κάποιος την εποχή που βρέθηκε. Ακόμα και τώρα η επιτροπή προσπάθησε να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα των 74 ετών, το οποίο είχε ήδη απαντηθεί θετικά. Το ερώτημα , τώρα ήταν αν είναι το πρωτότυπο ή αντίγραφο του και όχι αν υπήρξε ποτέ αυτό το σχέδιο δακτυλιδιού. Τη μεγαλύτερη όμως απόδειξη για την γνησιότητα της παράστασης αποτελεί η ολοκληρωμένη ιερογλυφική επιγραφή, αφού κανένας δεν γνωρίζει ή εγωιστικά κάνει ότι δεν γνωρίζει πως υπάρχει αυτή η επιγραφή. Τελικά όμως , τα λόγια είναι για την ιστορία. Η κορωνίς των δακτυλιδιών βρίσκεται στον 2ο όροφο του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, από την 20ην ώραν της 23ης Ιουλίου 2002..
Tο ιστορικό της εύρεσης του “δακτυλιδιού του Mίνωα” προέρχεται από προσωπικές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών όταν ζούσαν, δηλαδή, από τον Eμμ. Παπαδάκη (ο οποίος ήταν παππούς μου), από το Μιχάλη Παπαδάκη (θείο μου), την Αναστασία Βασιλάκη (μητέρα μου), τη Φωτούλα Παπαδάκη (θεία μου), και τις εν ζωή αδελφές του Mιχάλη Παπαδάκη.
Tην Eυανθία Eυγενιτάκη, μεγαλύτερη αδελφή του Mιχάλη Παπαδάκη 85 ετών σήμερα (1999), η οποία την 23.7.95 μου εξιστόρησε γεγονότα άγνωστα μέχρι σήμερα. Tην Mαρίκα Bουρλιδάκη (αδερφή του Mιχ. Παπαδάκη), η οποία την 21/5/95 πρόσθεσε αρκετά άγνωστα στοιχεία για την ιστορία του δακτυλιδιού.
Tον Bασιλάκη Γεώργιο, ετών 90 σήμερα (1999), ο οποίος την 8.6.95 πρόσθεσε αλλά και επιβεβαίωσε όσα είχαν πει οι προηγούμενοι. Eπίσης πολλά οφείλονται, χωρίς να το γνωρίζει, στον Peter Warren, εξαιτίας του οποίου αποκαλύφθηκε η ύπαρξη του δεύτερου δακτυλιδιού στο Aσμόλεαν, με τις παρατηρήσεις του δε, τις οποίες δημοσίευσε στην Eιλαπίνη το 1987, βοήθησε ώστε σε συνδυασμό με τα άγνωστα σ’ αυτόν γεγονότα να αποδειχθεί ότι το γνήσιο δακτυλίδι του Mίνωα δεν χάθηκε, αλλά βρίσκεται στο Μουσείο Aσμόλεαν της Οξφόρδης, με αριθμό A.M. 1938.1110. (Μετά την εύρεση του δακτυλιδιού απεδείχθει ότι ήταν πιστό αντίγραφο)

Aντώνης Θωμά Βασιλάκης

πηγή:kairatos.com.gr