Γέργερη: Ενα χωριό κτισμένο στο φρύδι του βουνού -Εικόνες

Γράφει η Ρίκη Ματαλιωτάκη

Λένε πως «Γέργερη, Νίβρυτος Ζαρός, Βορίζα και Καμάρες, που τρώνε οι κλέφτες τα ωζά να μην τα φάνε οι σκάρες…

Λένε όμως κιόλας «Αν είσαι άντρας δυνατός έβγα στην Πάνω Ρίζα,  Γέργερη, Νίβρυτος Ζαρός Καμάρες και Βορίζα».
Και οι δυο μαντινάδες έχουν μια δόση αλήθειας, το ποια από τις δυο τώρα εκπροσωπεί τον καθένα είναι θέμα που δεν μας αφορά καθότι μάλλον εμπίπτει στην κατηγορία προσωπικά δεδομένα.

 Εμας μας αφορά μόνο πως και τα πέντε είναι πανέμορφα ορεινά χωριά της περιφέρειας του Ηρακλείου, απλώς στο συγκεκριμένο άρθρο θα μιλήσουμε μονάχα με την Γέργαρη δίνοντας υπόσχεση πως στο μέλλον θα ασχοληθούμε και με τα υπόλοιπα.

Η Γέργερη λοιπόν είναι ένα μεγαλοχώρι με 1.506 κατοίκους που απέχει περίπου 40 χιλιόμετρα από το Ηρακλείο, βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Αγία Βαρβάρα και Ζαρός και δίπλα στο ξακουστό δάσος του Ρούβα, «σκαρφαλωμένη» κυριολεκτικά στην ανατολική πλευρά του Ψηλορείτη.

Για την προέλευση τώρα του ονόματος της υπάρχουν δύο εκδοχές:

Σύμφωνα με την πρώτη, το όνομα Γέργερη οφείλεται στα πολλά, γάργαρα και καθαρά νερά που υπάρχουν στην περιοχή ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη το χωριό οφείλει το όνομα του στη λέξη Γέργερος επειδή είναι κτισμένη κυκλικά, γύρω, γύρω σαν να σχηματίζει λαιμό, και η λέξη Γεργερές ή Γεργές είναι ένα είδος κουδουνιού που βάζουν οι κτηνοτρόφοι της Κρήτης στις αίγες.

Στο ορεινό τούτο χωριό, καθώς και στην ευρύτερη περιοχή βέβαια, υπάρχουν πολλοί Νερόμυλοι που ξεκίνησαν να χτίζονται τον 15ο αιώνα, δυστυχώς όμως λόγω της μεγάλης οικονομικής επίδρασης που απέφεραν τους εκμεταλλεύονταν στην αρχή οι Ενετοί και κατά την

περίοδο της Τουρκοκρατίας οι αγάδες. 

Η ιστορία της Γέργερης είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ιστορία της γειτονικής Νυβρίτου ενώ από την περιοχή καταγόταν ο οπλαρχηγός Φραγκιάς Μαστραχάς , από τους σημαντικότερους Κρητικούς επαναστάτες του 19ου αιώνα, ο οποίος πολεμούσε τους Τούρκους αδιαλείπτως επί 50 έτη. Επιπλέον εκεί είναι γεννημένος και ο στρατηγός Γεώργιος Κατεχάκης γνωστός και με την επωνυμία «καπετάν Ρούβας».

Αξίζει να σημειώσουμε πως επειδή το χωριό της Γέργερης είναι άμεσα συνδεδεμένο με το δάσος Ρούβα- που αποτελεί και τη μεγαλύτερη πηγή πρίνων στην Ευρώπη- υπήρξε καταφύγιο των κατατρεγμένων Χριστιανών κατά τη διάρκεια τόσο της Τουρκοκρατίας όσο και της  Ενετοκρατίας.

Ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα του χωριού είναι η μεγάλη πηγή Φουντάνα – τμήμα ρωμαϊκού υδραγωγείου, από την οποία πιστεύεται ότι υδρευόταν η αρχαία πόλη της Γόρτυνας, καθώς επίσης και οι

πάμπολλες παλιές εκκλησίες που υπάρχουν εκεί, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τον παλαιοχριστιανικό ναό του Χριστού (Μεταμόρφωση του Σωτήρα), την Παναγία Κερά ή Χανουτιά, κτίσμα του 1443, στην οποία και διασώζονται ενδιαφέρουσες αγιογραφίες του 15ου αιώνα, τον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή που οικοδομήθηκε πάνω σε παλιότερο ναό, και τον Προφήτη Ηλία στο κέντρο του οικισμού.

Σήμερα στο χωριό οι νέοι άνθρωποι μετέτρεψαν σε θεσμό «τα Αποκριγιώματα της Γέργερης»  που γίνονται κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα σε μια προσπάθεια ν’ αναδειχθούν τα διονυσιακά έθιμα του τόπου  που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα.

Πολυτιμες πληροφορίες για το παρών κείμενο πάρθηκαν από το

https://greece.terrabook.com/el/heraklion/page/gergeri/