Γιατροί αγωνιστές στις Κρητικές επαναστάσεις

Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη

«Που τα ‘να χέρι έχει στο γκρα, και στ’ άλλο το νυστέρι…»

Ιωάννης Λαμπρίτης 1834- 1897

Καταγόταν από την ιστορική οικογένεια Λαμπρίτου,κάτοικοι Αγίου Θωμά Μονοφατσίου, γεννήθηκε όμως  στην Χίο όπου είχε καταφύγει ο πατέρας του σαν πρόσφυγας μετά την άτυχη κατάληξη της επανάστασης του 21 στη Κρήτη.

Διακεκριμένος γιατρός των Αθηνών είχε πλούσια κοινωνική και πατριωτική δράση ως μέλος της «Κεντρικής υπέρ των Κρητών Επιτροπής» στις επαναστάσεις του 1878 και 1897

Νικόλαος Φουντουλάκης 1876- 1910

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο. Γυμαναστής και φοιτητής της Ιατρικής έλαβε μέρος στα γεγονότα της μεταπολιτευτικής περιόδου το 1897-8 ενώ διακρίθηκε στην μάχη των Αρχανών ως υπολοχαγός του τάγματος των Επιλέκτων Κρήτης του Ι. Νταφώτη

Άτυχος όμως κατά την διάρκεια των πολεμικών περιπετειών του, αρρώστησε πιθανότατα από φυματίωση και η φθίνουσα υγεία του τον οδήγησε σε πρόωρο θάνατο σε ηλικία μόλις 34 ετών. Το Ηράκλειο θρήνησε τον  χαμό του με  πάνδιμη συμμετοχή στην κηδεία του.

Νικόλαος Βογιατζάκης

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο, σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίση στη Μαιευτική και στη Γυναικολογία.

Ελαβε ενεργό μέρος στην Μεταπολιτευτική επανάσταση του 1897 ως τακτικός ιατρός της Επιτροπής Αμύνης των Αρχανών, όπως προκύπτει από επίσημο έγγραφο.

Εξαίρετος γιατρός και σημαντικός κοινωνικός παράγων,  ευγενής άνθρωπος και φιλάνθρωπος, πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες στην πόλη του Ηρακλείου και κατέλειπε μνήμη αγαθή.

Εμμανουήλ Ζουδιανός 1877- 1945.

Γιος  του επιφανούς οπλαρχηγού Μαλεβυζίου –Τεμένους Δημήτρη Ζουδιανού, από τις Δαφνές.

Σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο Αθηνών , έλαβε μέρος στη Μεταπολιτευτική επανάσταση, όπου διακρίθηκε ως μαχητής και αξιώθηκε τον τίτλο του αρχηγού με απόφαση του αρχηγείου των δύο επαρχιών που επικυρώθηκε από τη γενική συνέλευση στις Αρχάνες  στις 28/9/1897

Μετείχε ενεργά στην επανάσταση του Θερίσσου, και στους Βαλκανικούς Πολέμους ως γιατρός και σωματάρχης επικεφαλής του επαναστατικού σώματος. Πιστός και εκλεκτός φίλος του Βενιζέλου, πολιτεύτηκε με σύνεση και εντιμότητα μακριά από πολιτικούς φατριασμούς.

Δημήτρης Βερουκάκης 1833- 1909

Γεννήθηκε στον Κρουσώνα Μαλεβυζίου, αποφοίτησε από την Ιατρική χολή Αθηνών  κι έλαβε μέρος στις τελευταίες Κρητικές επαναστάσεις ως μαχητής και γιατρός. Όπως αναφέρετα στη νεκρολογία του , η Επιτροπή επι των αγωνιστών του νομού Ηρακλείου του αναγνώρισε την διάκριση του αγωνιστού Α’ τάξεως. Πέθανε στον Άγιο Μύρωνα και κηδεύτηκε με ιδιαίτερες τιμές.

Χαράλαμπος Γιαμαλάκης 1858- 1916

Γιος του θρυλικού επαναστάτη και προέδρου των έξη ανατολικών επαρχιών , παπά Γεωργίου Γιαμαλάκη, ή Παπαγιαμαλή από την Ιεράπετρα.

Αριστούχος αποφειτος της Ιατρικής Αθηνών το 1858 εγκαταστάθηκε για λίγο στην Ιεράπετρα και περί τα 1890 οριστικά πλέον στο Ηράκλειο όπου ανέπτυξε πλούσια κοινωνική δραστηριότητα.

Ιδρυσε την Φιλόπτωχο Αδερφότητα Ηρακλείου και την Νυχτερινή Σχολή Απόρων Παίδων καθώς και την πρώτη Φιλαρμονική.

Γιατρός στο Δημοτικ΄’ο Νοσοκομείο Ηρακλείου- Χριστιανικού και Πανανείου, καθώς  και του παραρτήματος των Αφροδισίων Νόσων,  κατείχε μνήμη αγαθή  για την  επιστημονικη  αρτιότητα και το απαράμιλλο ήθος του.

Ο πρόωρος θάνατος του στέρησε την κοινωνία του Ηρακλείου από την πολύτιμη και πολυσχιδή προσφορά του και άφησε δυσαναπλήρωτο κενό.

Στυλιανός Ματζαπετάκης 1850- 1935

Γόνος ιστορικής οικογένειας της Μεσσαράς έλαβε μέρος σε ηλικία μόλις 16 χρονών στην επανάσταση του 1866-9.

Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών , μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίσι, αλλά επέστρεψε  το 1878 βρίσκοντας την Μεσσαρά σε πλήρη αναρχία.

Σοβαρός πολιτικός και κοινωνικός παράγων  του τμήματος Ηρακλείου, πρόσφερε πολλαπλές υπηρεσίες στον τόπο του και ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσσαράς. Εκλέχτηκε κατ’ επανάληψη βουλευτής στη Βουλή των Κρητών, ενώ το αρχοντικό  του Ματζαπετάκη στον Αμπελούζο ήταν χώρος καταφυγής και Αβραμιαίας φιλοξενίας «παντί των απάντων».

Αμαμπιλεί Ιτταρ  1830-1904

Εξέχουσα προσωπικότητα  του Μεγάλου Κάστρου, γνωστός ως γιατρός Αμάμπιλος.

Με τις ενδιαφέρουσες  ιδιότητες του γιατρού , του υποπρόξενου της Γαλλίας και Ιταλίας,  επι  40 χρόνια, καθώς και του μεγαλέμπορου εξαγωγέα,  συνέδεσε το όνομα του  με την κοινωνική, οικονομική, ιστορική πορεία του τόπου , ολόκληρο το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα.

Καταγόταν από την Ιταλία, ίσως από την Κατάνη, ίσως όμως γεννήθηκε στο Ηράκλειο όπου είχε εγκατασταθεί ο πατέρας του από το 1830, φίλος και συναίτερος  του Ανδρέα Καλοκαιρινού και υποπρόξενου της Αγγλίας.

Συνετός διπλωμάτης,  έπραξε το καθήκον του με φρόνηση στο πλαίσιο ασφαλώς της πολιτικής των χωρών που εκπροσωπούσε, ομολογουμένως όμως παρείχε αφιλοκερδώς  τις υπηρεσίες του στους ασθενείς και τραυματίες των διαφόρων κρητικών επαναστάσεων επισκεπτόμενος αυτούς στο τότε Χριστιανικό νοσοκομείο.

Σημαντική επίσης υπήρξε η προσφορά του στην προστασία μεγάλου αριθμού αμάχων  που είχαν καταφύγει σπίτι του, στη μεγάλη σφαγή του Αυγούστου το 1898.

Παρέδωσε σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στα θεμέλια της νεοαναγειρόμενης οικίας του το 1886, το γνωστό Pallazzo D’ Ittar στην οδό Επιμενίδου , όπου μάλιστα είχε εγκαταστήσει και τον πρώτο τηλέγραφο στην Κρήτη το 1870

Το αρχειακό υλικό προέρχεται από τη συλλογή του ακτινολόγου, ακούραστου μελετητή της ιστορίας του νησιού μας, κ. Μανόλη Δετοράκη.