Λέων Καλλέργης : Ο εθνομάρτυρας της -κατά των υπόλοιπων μελών της- φιλοβενετικής οικογένειας των Καλλεργών

 Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Όταν άρχισα να ασχολούμαι πιο συστηματικά με το κάθε τι που αφορά την ιστορία του τόπου μας-όχι αυτήν που μας μαθαίνουν στα σχολεία φυσικά, αλλά την άλλη, την ουσιαστική- την οικογένεια Καλλέργη την συνάντησα για πρώτη φορά ανάμεσα στους δώδεκα αρχοντόπουλους  που έστειλε ο Αυτοκράτωρας Αλέξιος ο  Α΄ ο Κομνηνός για να  εδραιώσει την βυζαντινή επιρροή στο νησί αμέσως μόλις ο Νικηφόρος Φωκάς ανακατέλαβε την Μεγαλόνησο από την 135 ετών Αραβική σκλαβιά.

Οι Καλλέργηδες λοιπόν προέρχονται από το Βυζαντινό γένος των Φωκάδων- Καλλέργηδες ονομάστηκαν από τους Βενετούς υστερότερα επειδή «καλώς καλλιεργούσαν τη γη» και  κατά την διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της οικογενείας τους, τους απαντάμε συχνά όχι μόνο στις επαναστάσεις μα και στα πολιτικά δρώμενα της χώρας μας μέχρι και τον 20ό αιώνα, όχι όμως πάντα και με τόσο κολακευτικά λόγια.

Ένας από τους πλέον επιφανείς Καλλέργηδες, υπήρξε ο Αλέξιος, ο επονομαζόμενος και «Μέγας Άρχων» κι έμεινε γνωστός για την περίφημη συνθήκη που ανάγκασε τους Βενετούς να υπογράψουν-ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ-, μόνο που…

Μόνο που όσο προχωρά κανείς στην ανάγνωση της ιστορίας, και αν βέβαια θέλει να είναι αντικειμενικός, αμερόληπτος και μακριά από παρωπίδες, θα διαπιστώσει μετά λύπης του «πως ό,τι λάμπει δεν είναι απαραίτητα και χρυσός»… κι ακριβώς έτσι συμβαίνει και με την οικογένεια των Καλλέργηδων.

Πληροφορούμαστε λοιπόν από τον έγκριτο ιστορικό Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο και το βιβλίο του «Τα πάθη της Κρήτης κατά την Ενετοκρατία» πως ναι μεν ο «Καταραμένος» όπως έλεγε ο λαός τον Αλέξιο Καλλέργη υπέγραψε μια συνθήκη με τους Βενετούς μετά από ανταρσία δεκαοκτώ ετών που τους είχε κηρύξει, η συνθήκη αυτή όμως υπογράφτηκε κατά το πλείστον για να διαφυλάξει τα δικά του φέουδα και συμφέροντα, καθώς και τα συμφέροντα των υπολοίπων Φραγκαρχόντων  και από τύχη έλαβε και η πλέμπα μια μικρή ανακούφιση  αφού σύμφωνα με τον Ξανθουδίδη

«Δι’ όλας τας τάξεις του Κρητικού λαού υπήρξε επωφελής η συνθήκη του Καλλέργη  αφού « οι άρχοντες εξησφάλισαν τας κτήσεις και τα προνόμια των, ο κλήρος και αι λοιπαί τάξεις, ελεύθεροι και πάροικοι, επροστατεύθηκαν και ανακουφίστηκαν».

Σύμφωνα τώρα με τον Ζαμπέλιο ο Αλέξιος Καλλέργης «Έλληνας στην καρδιά, Βυζαντινός στους τα τρόπους και στο συμφέρον Ενετός» όταν  ένιωσε τον θάνατο να πλησιάζει, κάλεσε τα παιδιά του και τους καταράστηκε εκείνον που θα πρόδιδε το Ενετικό κράτος μέχρι και πέμπτης γενεάς.

Οι απόγονοι του ακολούθησαν το παράδειγμα του κι άλλος κρυφά κι άλλος φανερά έγιναν ένα με τους Βενετούς , μπήκαν στην Βενετική Ευγένεια, με δυο λόγια κατάντησαν αρνητές του γένους πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.

 Την μεγάλη εξαίρεση της προδοτικής συμπεριφοράς της φιλοβενετικής τούτης οικογένειας, ένα μεγάλο και φωτεινό παράδειγμα αντρείας μπορεί να το συναντήσει κανείς στο πρόσωπο του δισέγγονου του Αλέξιου Καλλέργη, Λέοντα Καλλέργη. Ο φιλόπατρις τούτος νέος  με την ευγενική ψυχή δεν είχε ουδεμία σχέση με την μεγαλομανία των συγγενών του, ήταν όμως αρκετά έξυπνος ώστε να μπορεί να προσποιείται τον φίλο των Βενετών όχι μόνο για να εκμαιεύει πληροφορίες αλλά και για να υποκινήσει ο ίδιος νέο επαναστατικό κίνημα που εκδηλώθηκε  το 1341 αρχικά στον Αποκόρωνα, έπειτα στα Σφακιά, στον Μυλοπόταμο και στην Μεσαρά, σ’ την επαναστατική πρόσκληση μάλιστα ανταποκρίθηκαν και άλλοι αρχηγοί από γνωστές αρχοντικές οικογένειες, οι Μελισσηνοί, οι Σκορδίληδες, οι Σεβαστοί και οι Ψαρομήλιγγοι.

Η επανάσταση εξερράγη επί δούκα Κορνάρου. Οι επαναστάτες επιτέθηκαν εναντίον των Βενετών που κατοικούσαν στις επαρχίες Κισάμου, Σελίνου και Αποκόρωνα προκαλώντας τεράστιες ζημιές και λεηλασίες, δυστυχώς όμως η κατάληξη της δεν ήταν η αναμενόμενη, ο ο Λέοντας όμως κατάφερε να διασωθεί. Για να τον συλλάβουν οι Βενετοί, κι αυτόν και τους συνεργάτες του  χρησιμοποίησαν τη μέθοδο του δόλου. Του υποσχέθηκαν δηλαδή πως δεν θα πειράξουν κανέναν τους και τους κάλεσαν στο δουκικό ανάκτορο για να διαπραγματευτούν, παρουσία μάλιστα και  του πρώτου θείου του Αλεξίου Καλλέργη που ανήκε στο Δουκικό Συμβούλιο,  άρα δηλαδή  ήταν γι’ αυτόν μια εγγύηση.

Όταν τον συνέλαβαν κατά πως αναφέρει χρονικογράφος της εποχής  θέλοντας να δείξει την σκληρότητα του Καλλέργη αναφέρει πως είπε «λέρωσε το όνομα μου και την αφοσίωση που εχω στην Βενετία, να τιμωρηθεί όπως του αξίζει»

Και τιμωρήθηκε πράγματι: Η θέα όμως των εργαλείων για τα βασανιστήρια δεν τρόμαξε τον Λέοντα, κι έτσι όταν ο Ανακριτής τον ρώτησε «Ποιος σ’ έσπρωξε στην ανταρσία» ο νέος απάντησε «εσύ ο ίδιος  κι οι προηγούμενοι όμοιοι σου που θεωρείτε το όνομα των Γραικών βρισιά και διαλαλείται πως η γενιά σας είναι ανώτερη από την ντόπια…» και συνέχισε απευθυνόμενος στον γραμματικό που έγραφε τα γινόμενα:

«Γράψε πως αν μ’ αναγκάσουν οι πόνοι να ενοχοποιήσω αδελφούς ή φίλους η ενοχοποίηση θα είναι αποτέλεσμα της βίας, άρα άκυρη».Υστερα αφού τον έριξαν στα βασανιστήρια –αναφέρουν οι ενετοί χρονικογράφοι- φανέρωσε τον αληθινό σκοπό της ανταρσίας του που γι’ αυτούς ήταν η παράδοση της Κρήτης στους Τούρκους, αφού πρώτα λέει σφάζονταν όλοι οι Ιταλοί. Μια αδιάντροπη συκοφαντία που διαδόθηκε από τους ενετούς για να δικαιολογήσουν το έγκλημα τους.

Το άλλο βράδυ ο Λέων παραδόθηκε στους δημίους που τον έκλεισαν δεμένο σε ένα τσουβάλι με μια χοντρή πέτρα και τον έφεραν στην παραλιακή πλευρά του δουκικού παλατιού, τον έβαλαν μέσα σε μια βάρκα και λίγα μέτρα πιο πέρα από την ακτή πέταξαν το τσουβάλι στο νερό κι αυτό με το βάρος της πέτρας πήγε κατευθείαν στον πάτο μαζί με τον ήρωα που η θυσία του ας πούμε εξάγνισε τρόπο τινά το παρελθόν της καταραμένης γενιάς του.