CRETAPLANET: Πλατεία Ελευθερίας ή Campo Marzio ή Piazza d' Armi: Μια πλατεία που κάποτε αγαπήθηκε πολύ!

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Η πλατεία Ελευθερίας είναι η κεντρική πλατεία στο Ηράκλειο, εκεί που βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, το ξενοδοχείο Αστόρια, η Νομαρχία και η Πύλη Αγίου Γεωργίου

Ο ελεύθερος χώρος στον οποίο σήμερα έχει διαμορφωθεί η πλατεία Ελευθερίας, επί Ενετοκρατίας χρησίμευε για την άσκηση του μισθοφορικού στρατού των Βενετών. Από αυτή τη χρήση πήρε και το όνομα Campo Marzio ή Piazza d' Armi. Αργότερα όταν χτίστηκε η πύλη του Αγ. Γεωργίου τον 16ο μ.Χ. αιώνα, η πλατεία ονομάστηκε πλατεία Αγίου Γεωργίου. Το 1628 στα πλαίσια της υδροδότησης του Ηρακλείου με την μεγαλεπήβολη κρήνη Μοροζίνι (κρήνη Λιονταριών), χτίστηκε ΝΔ του ξενοδοχείου Αστόρια μία υδρογέφυρα στηριζόμενη σε τρία τόξα, πάνω από την οποία περνούσε αγωγός νερού για την Κρήνη. Από την υδρογέφυρα αυτή η πλατεία άκουγε και ακούει συχνά μέχρι σήμερα στο όνομα Τρεις Καμάρες, αν και αυτές γκρεμίστηκαν από τους Τούρκους τον 19ο μ.Χ. αιώνα.

1897 Επί Τουρκοκρατίας. Παρέλαση Τούρκων προς τιμήν του Σουλτάνου

Επίσης από την πλατεία Ελευθερίας χάθηκαν οι υπόγειες κυκλικές σιταποθήκες των Ενετών, όπου αποθηκεύονταν σιτηρά για καταστάσεις ανάγκης, όπως πολιορκία της πόλης, και η μεγάλη Ενετική δεξαμενή νερού επί της οδού Δικαιοσύνης βόρεια της Νομαρχίας.

1900 Ν. Αλικιώτης, συλλογή Θεοφάνη Κοκκινάκη

Η δεξαμενή ήταν λιθόκτιστη, υπόγεια και είχε χωρητικότητα 6.000 βαρέλια, ενώ το νερό που αποθηκευόταν εκεί ερχόταν από την περιοχή Πελεκητά των Αρχανών. Και αυτή είχε φτιαχτεί για έκτακτες περιπτώσεις ώστε να καλύπτει τις υδρευτικές ανάγκες της πόλης. Ας μη ξεχνάμε ότι το Ηράκλειο ήταν ουσιαστικά ένα μεγάλο φρούριο, που χάρη στις οχυρώσεις του και τις άλλες εγκαταστάσεις του μπόρεσε να αντέξει επί 22 χρόνια την πολιορκία από τους Τούρκους.

Η πύλη του Αγίου Γεωργίου που άλλοτε στόλιζε την πλατεία

Μια παλαιότερη άποψη του κτιρίου που σήμερα στεγάζει η Περιφέρεια Κρήτης

«Μας έπαιρναν όλους και, αφού κάναμε έναν ωραίο περίπατο στις Τρεις Καμάρες και ακούαμε τη Φιλαρμονική του Δήμου που έπαιζε στη μικρή μας Πλατεία με μαέστρο τον Ιταλό Μπινεφέρνο, μας πήγαιναν να καθήσουμε στο μεγάλο ζαχαροπλαστείο «Το Πανελλήνιον»… Κόσμος πολύς, βοή, καπνοί, και φωνές γκαρσονιών…»Μαρίκα Βελ. Φρέρη, Το κάστρο μας, Αθήνα 1987

1900 Ν. Αλικιώτης, συλλογή Θεοφάνη Κοκκινάκη

"Όπως χτυπάει του λαγού στη κοιμητέ η καρδιά του κι όταν θ' ακούσει τσάλαχο σηκώνεται η τριχιά του, έτσι σ' αγάπησα κι εγώ με φόβους με τρομάρες, σαν όντε θα γεννεί σεισμός μέσα στις Τρεις Καμάρες" Θανάσης Σκορδαλός, Ρεθεμνιώτης λυράρης πρωτομάστορας

«Η Αστόρια ήταν ύψωμα, ένα βουναλάκι. Χώμα ήτανε και είχε κάτι σκαλοπατάκια και ανεβαίναμε και είχε κάποια καφενεδάκια και γύρω - γύρω, στα στενά, ήταν οι ναργιλέδες και πηγαίναμε και πίναμε τους ναργιλέδες. Από εκεί ξεκίνησαν και οι πρώτες ρακές, τα ρακάδικα που λέγανε. Μετά από εκεί και πέρα σιγά - σιγά τα γκρεμίσανε, τα χαλάσανε και ύστερα κάνανε το ξενοδοχείο, το Αστόρια. Ύστερα όλα τα υπόλοιπα από κει και κάτω ήταν ερείπια. Το Ηράκλειο ένα κομματάκι ήτανε..» Μιχελιδάκης Γιάννης (προσωπική μαρτυρία στον ιστότοπο του Δήμου Ηρακλείου)

Πλησιάζοντας στο σήμερα... Η πλατεία τις δεκαετίες '60, '70 και '80

Άποψη της Πλατείας τη δεκαετία του 1960

Οι νέοι της εποχής διασκέδαζαν πηγαίνοντας στο σινεμά ή κάνοντας βόλτες μέχρι την Πλατεία Ελευθερίας, το καλοκαίρι μέχρι πιο πάνω, εκεί που είναι τώρα το νεκροταφείο! Μετά θυμάμαι ότι γυρίζαμε ή καθόμαστε στο Ντορέ απέξω, που είχε διάφορα ζαχαροπλαστεία. Ρεγκινάκη Λενιώ, (προσωπική μαρτυρία στον ιστότοπο του Δήμου Ηρακλείου)

Άποψη της πλατείας τη δεκαετία του 1970

Η πλατεία Ελευθερίας στο μεταπολεμικό Ηράκλειο είχε μια εντελώς διαφορετική εικόνα σε σχέση με τη σημερινή και αποτελούσε σημείο συνάντησης της νεολαίας της εποχής (νυφοπάζαρο). Βεβαίως τα περισσότερα ειδύλλια εκείνης της περιόδου ήταν πλατωνικά, αφού οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων δεν μπορούσαν να αναπτυχθούν με τον τρόπο που εξελίσσονται σήμερα. Τα κορίτσια ντυμένα πάντα ευπρεπώς, έκαναν βόλτες και τα αγόρια παρακολουθούσαν από απόσταση. Κάποιες φορές, τολμούσαν να τους απευθύνουν το λόγο για να τους εκφράσουν το θαυμασμό τους, γνωρίζοντας καλά ότι οι κανόνες της εποχής δεν τους άφηναν και πολλά περιθώρια να εισπράξουν απάντηση. Χελιδόνη Ζωζώ (προσωπική μαρτυρία στον ιστότοπο του Δήμου Ηρακλείου)