Ιδομενέας, ο βασιλιάς της Κρήτης που πολέμησε στον Τρωικό Πόλεμο

  

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Ο Τρωικός Πόλεμος και η συμμετοχή του Ιδομενέα σε αυτόν μπορεί να θεωρηθεί ως η τελευταία πράξη του Μινωικού Κράτους, που έγινε 100 χρόνια μετά το Μίνωα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Στα δέκα χρόνια που κράτησε ο πόλεμος, ο βασιλιάς Ιδομενέας ξεχώρισε και ανδραγάθησε. Κι όταν τελείωσε ο πόλεμος, γύρισε με το στρατό του στην Κρήτη χωρίς να πάθει τίποτα. Στο διάστημα όμως των δέκα ετών που έλειπε είχαν συμβεί στην Κρήτη μεγάλες αναταραχές, εμφύλιοι πόλεμοι και οικογενειακές μάχες κι όταν γύρισε έβαλε τάξη. Όταν πέθανε ο Ιδομενέας, τάφηκε στην Κνωσό  κι έδειχναν τον τάφο του μαζί με αυτόν του συντρόφου του Μηριόνη ακόμη και στα πρόσφατα ιστορικά χρόνια. 

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Ιδομενέας (< Ἴδα + μένος (σφρίγος, οργή, δύναμη"η δύναμη της Ίδας") ήταν βασιλιάς της Κρήτης, γιος του Δευκαλίωνα και εγγονός του Μίνωα. Συμμετείχε και διακρίθηκε για την αντρειοσύνη του στον Πόλεμο της Τροίας.

 

Ο Ιδομενέας στην Τροία

Μαζί με τον ανεψιό του Μηριόνη από τον αδελφό του Μόλο, νόθο γιο του πατέρα Μίνωα, συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο εξαιτίας του όρκου που είχαν δώσει ως υποψήφιοι μνηστήρες της Ελένης να συνδράμουν το ζεύγος σε κάθε δυσκολία. Εξάλλου, όπως μαρτυρεί η Ελένη, Ο Ιδομενέας είχε φιλοξενηθεί επανειλημμένα στο παλάτι του Μενέλαου και της Ελένης στη Σπάρτη (Γ 230-23). Ως αρχηγός των Κρητών πήγε στην Τροία με ογδόντα ή ενενήντα πλοία από τις πόλεις Κνωσό, Γόρτυνα, Λυκτό, Μίλητο, Λύκαστο, Φαιστό, Ρύτιο.

Αν και «μεσαιπόλιος» δηλαδή μισοασπρομάλλης πολεμούσε γενναία. Ήταν ένας από τους εννέα υποψήφιους μονομάχους με τον Έκτορα, όταν προτάθηκε αυτή η λύση για τη λήξη του πολέμου. Δηίφοβος και Αινείας ήταν οι κυριότεροι Τρώες αντίπαλοί του. Θα χτυπούσε τον Έκτορα στη μάχη γύρω από το σώμα του Πατρόκλου αλλά εκείνος πρόλαβε και σκότωσε τον ηνίοχο του Μηριόνη Κοίρανο, οπότε ο Ιδομενέας τράπηκε σε φυγή. Εφόνευσε και άλλος γενναίους πολεμιστές των Τρώων, όπως τον Φαίστον απ' την Τάρνην // την μεγαλόσβολην, υιόν του Βώρου Μαιονίδου τον , μνηστήρα της Κασσάνδρας. Στους ταφικούς αγώνες προς τιμή του Αχιλλέα, στα μετά την Ιλιάδα έπη, νίκησε στην πυγμαχία, μπήκε και αυτός στον Δούρειο Ίππο μαζί με άλλους γενναίους Αχαιούς, υπήρξε κριτής στην κρίση των όπλων του Αχιλλέα. Ωστόσο, έχοντας επίγνωση των δυνατοτήτων που φέρνει το βάρος της ηλικίας του, ζήτησε βοήθεια από συντρόφους του Αχαιούς πολεμιστές, για να αντιμετωπίσει τον Αινεία, τον ακούραστο ανθρωποφόνο που διαθέτει της νεότητας το θάρρος και την ρώμην (Ν 482-484).

Αν και, λόγω και της ηλικίας του, ανήκει στην ομάδα των γερόντων των Παναχαιών, αν και θαυμάζεται για τη σύνεσή του, καυγαδίζει με τον Αίαντα του Οϊλέα για το ποιος θα βγει πρώτος στον αγώνα αρματοδρομίας προς τιμή του νεκρού Πατρόκλου. Ο Αίαντας τον αποκαλεί επανειλημμένως φαφλατά και η φραστική αντιπαράθεση, επικίνδυνη για τις προεκτάσεις της σε σωματική σύγκρουση, λήγει με παρέμβαση του Αχιλλέα.

 

Ο Ιδομενέας στην Κρήτη

Σύμφωνα με τον Όμηρο και άλλους συγγραφείς, ο Ιδομενέας επέστρεψε στην Κρήτη σώος, χωρίς περιπέτειες στο δρόμο του, διαφυλάσσοντας την επιστροφή και των υπολοίπων Κρητών συντρόφων του, κάτι που δεν κατόρθωσε ο Οδυσσέας. Μαζί με τον Μηριόνη έζησαν καλά στην Κνωσό, όπου και πέθαναν. Εκεί έδειχναν για αιώνες τον κοινό τους τάφο.

Ο Βιργίλιος παραδίδει μια διαφορετική εκδοχή για την επιστροφή του Ιδομενέα στην Κρήτη (Αινειάδα III, 400). Προκειμένου να σώσει τους πολεμιστές του από τους κινδύνους της θάλασσας και να τους οδηγήσει σώους στην Κρήτη ζήτησε αρωγό τον Ποσειδώνα με αντάλλαγμα να θυσιάσει στον θεό το πρώτο έμψυχο που θα έβλεπε φτάνοντας στην πατρίδα. Είδε τον γιο του Ορσίλοχο ή την κόρη του Μήδα και τέλεσε ή προσποιήθηκε ότι τέλεσε τη θυσία. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο Ποσειδώνας έστειλε λοιμό και ο βασιλιάς εξορίστηκε για να καταπραϋνθούν οι θεοί για την απάνθρωπη στάση του. Εγκαταστάθηκε στην Καλαβρία, όπου ίδρυσε τον πρώτο ναό της Αθηνάς, ύστερα πήγε στη Μ. Ασία και έμεινε στην Κολοφώνα. Ενδιαφέρθηκε για τη λατρεία του Απόλλωνα και ενίσχυσε τα τοπικά θρησκευτικά κέντρα. 

Άλλη εκδοχή επιφυλάσσει εναντίον του Ιδομενέα τύχη παρόμοια με του Αγαμέμνονα από τη γυναίκα του Μήδα και τον εραστή της Λεύκο, γιο του Τάλου, στον έρωτα του οποίου η Μήδα είχε ενδώσει παρασυρμένη από τον Ναύπλιο που είχε βάλει σκοπό της ζωής του να διαφθείρει τις γυναίκες των Ελλήνων στρατηγών, προκειμένου να εκδικηθεί τον θάνατο του γιου του Παλαμήδη.

Και ο Λεύκος, όπως και ο Αίγισθος, υπήρξε έκθετο παιδί, ο Ιδομενέας τον ανέθρεψε, τον έκανε γαμπρό του δίνοντάς του για γυναίκα την κόρη του Κλεισιθήρα, και του εμπιστεύτηκε τα του οίκου του όσο έλειπε στην Τροία. Ο Λεύκος σκότωσε τη Μήδα και την κόρη της και γυναίκα του Κλεισιθήρα. Όταν ο Ιδομενέας ξαναπήρε την εξουσία στα χέρια του, τύφλωσε τον Λεύκο. Κατά άλλους ο Λεύκος δεν ήταν παντρεμένος με την Κλεισιθήρα, και μάλιστα σκότωσε τη Μήδα, που ουδέποτε σύναψε σχέσεις μαζί του παραμένοντας πιστή στον Ιδομενέα, καθώς και τα παιδιά του βασιλικού ζεύγους, αν και είχαν προσφύγει ικέτες στον ναό της Αθηνάς. Ο Λεύκος βεβήλωσε τον ιερό χώρο, έδιωξε τον Ιδομενέα και έγινε τύραννος σε δέκα πόλεις της Κρήτης.

 

Ο Ιδομενέας εξόριστος

Ο Ιδομενέας με στόλο έφυγε προς την Αδριατική και μαζί με τους Λοκρούς του Αίαντα εποίκισαν μια περιοχή της Καλαβρίας, τη Σαλεντινή, όπου έχτισαν περικαλλή ναό προς τιμή της Αθηνάς, τον παλαιότερο στην περιοχή: τοὺς δὲ Σαλεντίνους Κρητῶν ἀποίκους φασίν· ἐνταῦθα δ᾽ ἐστὶ καὶ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς ἱερὸν πλούσιόν ποτε ὑπάρξαν (Στρ. 6.3.5.8-10).

Τέλος, λεγόταν ότι στο τέλος της ζωής του κατέφυγε στην Κολοφώνα που είχε ιδρυθεί παλιά από Κρήτες και ότι εκεί πέθανε (Παυσ. 7.3.1).

 

Μία μικρή λεπτομέρεια ακόμη στον μύθο του Ιδομενέα που τον αναδεικνύει για μια ακόμη φορά κριτή, όπως στην κρίση των όπλων του Αχιλλέα. Λεγόταν ότι Θέτις και Μήδεια όρισαν τον Ιδομενέα ως κριτή για την ομορφότερη και ότι ο Ιδομενέας διάλεξε τη Θέτιδα. Οργισμένη η Μήδεια δήλωσε ότι όλοι οι Κρήτες είναι ψεύτες και καταράστηκε τη γενιά του Κρήτα βασιλιά να μη λέει ποτέ την αλήθεια.