Το περιώνυμο φρούριο της Γραμβούσας

 

Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 «Ένα έργο ολωσδιόλου απρόσιτο εκτός από προδοσία...»

Στο δυτικότερο ακρωτήρι της βόρειας παραλίας της Κρήτης, πάνω στο ομώνυμο νησάκι που οι αρχαίοι ονόμαζαν Κόρυκο ή Κίμαρο, και που κείνα τα χρόνια δεν ήταν δύο όπως σήμερα αλλά τρία, οι Ενετοί κατασκεύασαν το  περιώνυμο φρούριο της Γραμβούσας.

Χτισμένο στην κορυφή της απόκρημνης εκείνης νησίδας σε ύψος 80 πόδια, η ολοκλήρωση του συντελέστηκε στα 1584 και περιβαλλόταν από τείχη 370 βημάτων και από γκρεμνούς άλλων 180 βημάτων. Διέθετε δεξαμενές νερού και κάθε άλλη χρειαζούμενη εγκατάσταση, η δύναμη πυρός του ήταν 24 μεγάλα και μικρά πυροβόλα ενώ είχε ανάγκη να φρουρείται μονάχα το ένα του μέρος.

Ο μηχανικός των δημοσίων έργων Φραντσέσκο Βασιλικάτα γράφει πως  «είναι έργο ολωσδιόλου απρόσιτο εκτός από προδοσία».

Η μεγάλης σπουδαιότητας στρατηγική θέση του κάστρου της Βούζας, όπως έλεγαν οι Βενετσιάνοι το φρούριο της Γραμβούσας, παρέμεινε στα χέρια τους μαζί με το κάστρο της Σούδας και το κάστρο της Σπιναλόγκας, σύμφωνα με τους έντιμους όρους της συνθήκης που κατάφερε να πετύχει ο Μοροζίνι όταν παρέδιδε το Ηράκλειο.

Η Σούδα και η Σπιναλόγκα κρατήθηκαν για μισό ακόμα αιώνα όμως η Γραμβούσα το 1692, ίσως για να «πληρωθεί» η γραφή του Βασιλικάτα πατήθηκε όντως με προδοσία ενώ ο φρούραρχος της κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη και γίνηκε συνταξιούχος του Δημοσίου .

Οι Ενετοί προσπάθησαν φαίνεται πολλές φορές να τον τιμωρήσουν και ο λαός να του δείξει τη μεγάλη του περιφρόνηση τον φώναζε όσο ζούσε με το ατιμωτικό παρατσούκλι «ο καπετάν Γραμβούσας».

Το κάστρο όμως της Γραμβούσας όπως και το γειτονικό της Κισσάμου θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην έκβαση του υπερ όλων αγώνα των Κρητικών κατά τους ύστερους αιματοβαμένους χρόνους για την αποτίναξη του ζυγού της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Στα 1823 οι Τούρκοι τρομαριασμένοι από τον ξεσηκωμό των κατοίκων αναγκάζονται να κλειστούν στο φρούριο, όμως το 1825 η Γραμβούσα επιτέλους πέφτει στα χέρια των Επαναστατών.

Πρώτη φροντίδα να μαζέψουν τα κόκαλα των πεσόντων κατά την αποτυχημένη απόπειρα της εκπόρθησης του φρουρίου που επιχειρήθηκε τον Δεκέμβρη του 1823 και να χτίσουν εκκλησιά κι αμέσως μετά η οχυρωμένη νησίδα  μετατρέπεται σε ορμητήριο επιδρομών.

Δυστυχώς όμως η Γραμβούσα γρήγορα δυσφημίζεται σαν κέντρο πειρατείας  που βλάπτει τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο Θωμάς Στέιν με ευρωπαικά πολεμικά βομβαρδίζει το κάστρο και τα ελληνικά καράβια που βρίσκονται αραγμένα στο λιμάνι, το νησάκι τελικά παραδίδεται και οι Αγγλογάλλοι κατεδαφίζουν τα περισσότερα κτίσματα.

Πολύτιμες πληροφορίες για το παρών κείμενο πάρθηκαν από το βιβλίο «Τα κάστρα στην Κρήτη» του  Γ. Ν. Ορφανουδάκη