Το χαμάμ της πύλης του Παντοκράτορα

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Κάποτε, στα τέλη του περασμένου αιώνα, κάποιο μεγάλο σπίτι απέναντι από την πύλη του Παντοκράτορα σημαδεύτηκε από ένα φόνο. Το ζευγάρι που έμενε εκεί δολοφονήθηκε από ένα Τούρκο και από τότε τούτο το παλιό αρχοντικό ερήμωσε.

Και μπορεί αυτή η ιστορία να είναι ένας απλός θρύλος, όπως κάποιοι άλλοι που συνοδεύουν τα λιγοστά παλιά κτίσματα που έχουν απομείνει στην πόλη μας. Όμως αυτό το συγκεκριμένο σπίτι της Λεωφόρου Καλοκαιρινού κρύβει στα σωθικά του κι ένα εντυπωσιακό μνημείο.

Ένα χαμάμ ή ένα ακόμα διατηρητέο μνημείο, το μικρό Τούρκικο χαμάμ, που βρίσκεται στο ανατολικό μέρος του  σπιτιού και είναι μια μικρή κυκλική κατασκευή  ιδιαίτερα φροντισμένη. Το μικρό μέγεθος  και το γεγονός ότι βρίσκεται ενσωματωμένο στο σπίτι αυτό προσδιορίζει και τον ιδιωτικό του χαρακτήρα, όμως η ουσία είναι ότι αποτελεί μια ιδιαίτερα προσεγμένη κατασκευή με εντυπωσιακή διακόσμηση.

Με τις λευκές πλάκες του να ξεχωρίζουν στο μισοσκόταδο, τα βρύα και τα μικρά φυτά που έχουν ριζώσει στις χαραμάδες του το τούρκικο χαμάμ  μαγνητίζει αμέσως το βλέμμα. Πιο εντυπωσιακή όμως είναι η θολωτή οροφή με ένα κυκλικό άνοιγμα στο κέντρο να βλέπει τον ουρανό και να αφήνει το φως να λούζει τον χώρο γεμίζοντας τον με περίεργες σκιές που χορεύουν πάνω στους τοίχους του παλιού αρχοντικού.

Στις τέσσερις πλευρές ανοίγονται μικρές κόχες με ανάγλυφη διακόσμηση παντού, τα σημάδια όμως της φθοράς είναι έντονα παντού. Μεγάλες ρωγμές, μικρά φυτά που ριζώνουν στους τοίχους, και βέβαια το νερό της βροχής που μπαίνει τον χειμώνα από το στρογγυλό άνοιγμα στην οροφή βοηθούν το χρόνο να ολοκληρώσει το φθοροποιό έργο του.

Εντυπωσιακό όμως είναι ένα άλλο στοιχείο το οποίο προσδιορίζει και κάποια παλαιότερη κατασκευή στον ίδιο χώρο. Συγκεκριμένα ένα κομμάτι τοίχου το οποίο μοιάζει να ανήκει σε Βενετσιάνικο οικοδόμημα που εικάζεται πως μπορεί να ήταν ο ναός του Παντοκράτωρα που έδωσε και το όνομα του στην ομώνυμη πύλη.

Το κτίριο στο οποίο έχουν ενσωματωθεί αυτές οι κατασκευές είναι διώροφο με χαρακτηριστικά τούρκικα στοιχεία όπως οι μεγάλες χρωματισμένες επιφάνειες στους τοίχους. Το ξύλο χαρακτηρίζει όλο το κτίσμα αφού χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή δαπέδων της εντυπωσιακής ξύλινης σκάλας της στέγης, ή ακόμα και για την επένδυση των τοίχων. Μάλιστα είναι αξιοσημείωτη και μια κατασκευαστική ιδιαιτερότητα που διακρίνεται στα σημεία απ’ όπου εχει φύγει το επίχρισμα στους τοίχους. Πρόκειται για ξύλα τα οποία  τα οποία έχουν τοποθετηθεί σε σχήμα τριγώνου το ένα δίπλα στο άλλο με μια τεχνική που ονομάζεται τσατσμάς.

Όσο για την ακριβή χρονολογία κατασκευής του, σύμφωνα με την αρχαιολόγο κ. Λιάνα Σταρίδα, δεν μπορούν να εξαχθούν σίγουρα συμπεράσματα καθώς δεν εχει γίνει ακόμα έρευνα, μελέτη των κονιασμάτων και καθαρισμός.

 

 Πηγή

Ειδικό αφιέρωμα της εφημερίδας «Η ΑΛΛΑΓΗ» Φεβρουάριος 1998