Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη
Στο παλιό λιμάνι της πόλης του Ηρακλείου υπάρχει ακόμα μια γειτονιά που οι παλιοί την ονόμαζαν «τα Βαρελάδικα».Κέντρο της γειτονιάς αυτής είναι η εκκλησία του Αι Δημήτρη και βασικοί της άξονες οι οδοί Λοχαγού Μαρινέλη, Μητσοτάκη και Μονής Αγκαράθου.
Έως και προπολεμικά ακόμα φιλοξενούσε γύρω από τους πενήντα βαρελάδες μαστόρους και πέντε τουλάχιστον μεγάλα βαρελάδικα
Είναι η ίδια γειτονιά όπου επί Ενετοκρατία είχαν εγκατασταθεί οι μαραγκοί του Μεγάλου Κάστρου στους οποίους η Βενετία αδυνατούσε να πληρώσει το μισθό τους.
Δεν είναι φυσικά τυχαία η θέση των βαρελάδικων αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι μεγαλύτερες παραγγελίες αφορούσαν- στις αρχές του αιώνα- την κατασκευή μεγάλων κρασοβάρελων και λαδοβάρελων για τη μεταφορά των αντιστοίχων προϊόντων με καράβια, κυρίως στον Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη, στις συνοικίες «Κονιόρδου» και «Πούλακα».
Η στέγαση των βαρελάδικων αυτών στο κέντρο του Ηρακλείου δήλωνε απαραίτητα και την καθήλωση των μαστόρων στη πρωτεύουσα του νομού.
Εκτός των παραγγελιών για τη μαζική παραγωγή μεγάλων βαρελιών μεταφοράς, οι ανάγκες των οινοποιείων, των μοναστηριών, και των μεγάλων οινοπαραγωγών (λίγο αργότερα και των συνεταιρισμών» ανάγκαζαν τους βαρελάδες σε συχνές μετακινήσεις και στην υπόλοιπη επαρχία των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου
Εξάλλου, αρκετοί εποχικοί μάστορες που τον υπόλοιπο χρόνο τους εξασκούσαν το επάγγελμα του μαραγκού, ή ακόμα και του γεωργού, εξυπηρετούσαν τις ανάγκες μικροεπισκευών ταξιδεύοντας κι αυτοί σε αποστάσεις δεκάδων χιλιομέτρων από την βάση τους.
Στους γνωστούς βαρελάδες του Μεσοπολέμου συγκαταλέγονται όσοι συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση, ενώ γνωστές οικογένειες Ηρακλειωτών βαρελάδων ήταν οι Παπαδάκηδες, οι Τζαγάκηδες, οι Κουμπενάληδες, αλλά και αυτοί που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό τους για να γίνουν «τσιράκια» και κάποιοι από αυτούς κατάφεραν κι άνοιξαν μόνοι ή συνεταιρικά ένα εργαστήρι όπως ο Μαθιός, ο Πλεύρης, ο Κωστής Κουμπαράκης, ο Λουλούδης, ο Αλεξάκης, ο Δημητρης Φαρσάρης και ο Αντώνης Δουλγεράκης.
Από κάποια στιγμή και μετά το ντόπιο στοιχείο μπολιάζεται από τους Σαντορινιούς μαστόρους κι έτσι στο τέλος του περασμένου αιώνα υπάρχει εγκατάσταση δυο Σαντορινιών μαστόρων στις Αρχάνες, όπου είχαν έρθει για εποχική δουλειά, του Μυκονιάτη και του Φωστέρη.
Οι οικογένειες τους εξακολουθούν τη δουλειά για δυο ακόμα γενιές και από τους πρόσφυγες συνεχίζει να ασχολείται ο Λουλούδης στο χωριό Απόστολοι Πεδιάδος, ο οποίος ήταν όμως πρόσφυγας κι έμεινε μάλιστα γνωστός ως ο καλύτερος «πελακάνος».
Κύρια προσόντα των εργαστηρίων αυτών ήταν και είναι ακόμα τα βαρέλια, όμως παλιότερα οι βαρελάδες κατασκεύαζαν και πουλούσαν παράλληλα και τσότρες, μαστέλα, και κουβάδες.
Η δουλειά των βαρελάδων, ή αλλιώς βαρελτζήδων, είναι εποχική και ο χρόνος της σημαδεύεται και οριοθετείται από τις γιορτές των Αγίων.
Ο χειμώνας είναι ήσυχος σε σχέση με την περίοδο της «φούριας» της «βεντέμας» , το καλοκαίρι δηλαδή.
Γύρω στα Χριστούγεννα γίνονταν οι προμήθειες των υλικών από τον Πειραιά, το κλείσιμο των ξύλων και η πιθανή αντικατάσταση των εργαλείων κα εκτός από τις όποιες δουλειές παρουσιάζονταν, άρχιζαν να σκαρώνουν τα καινούργια βαρέλια.
Λίγο πριν το Πάσχα έπαιρναν τις παραγγελίες και φρόντιζαν να τελειώνουν μέχρι τις λιγότερο σημαντικές εορτές -της Αγίας Μαρίνας στις 17 Ιουλίου.
Οι μεγάλες όμως δουλειές, οι αποθήκες και οι «στοίβες» , δηλαδή παραγγελίες για κατασκευές μεγάλων παραγγελιών, άρχιζαν του Αγίου Παντελεήμονα, στις 27 Ιουλίου, για να είναι έτοιμα τα βαρέλια για τη «μουστιά»
Η πιο φορτωμένη λοιπόν περίοδος για τους βαρελάδες, ήταν ο Ιούλιος και ο Αύγουστος, εξ ου και το «βαρελάδες και γαϊδούρια Αύγουστο έχουνε τη χάρη…»
Το πλαστικό έφερε το τέλος της δουλειάς του βαρελά
Παρά το ότι οι βαρελάδες του Ηρακλείου ήταν οργανωμένοι σε συντεχνία από το 1913, αφενός για να ξεπεράσουν την κρίση που παρουσιάστηκε με την αντικατάσταση των μεταφορικών καικιών από τα τάνκερ και την εκτόπιση των βαρελιών από πλαστικά δοχεία, και αφετέρου από την κρίση του εξαγωγικού εμπορίου, δεν απέφυγαν εν τούτοις την την σταδιακή ερήμωση των εργαστηρίων. Από τους πενήντα βαρελάδες του προπολεμικού Ηρακλείου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έμειναν πέντε, οι οποίοι αδυνατούσαν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των συνεταιρισμών και των μεγάλων οινοποιείων.
Ο δρόμος για τις εισαγωγές έτοιμων βαρελιών είχε ήδη ανοίξει.
Και σήμερα, παρά την καλή οικονομική απόδοση του επαγγέλματος, όσοι βαρελάδες συνεχίζουν να δουλεύουν, αρκούνται μόνο στις επισκευές μη αντέχοντας τον αθέμιτο συναγωνισμό των ετοίμων, φθηνών αλλά συχνά σκάρτων βαρελιών που κατακλύζουν την αγορά κάθε Αύγουστο, όμως και τον πολύ καλύτερων ποιοτικά γαλλικών βαρελιών’
Φυσικό επακόλουθο αυτής της κατάστασης είναι η τεχνική στασιμότητα των εργαστηρίων.
Όσοι βαρελάδες έχουν απομείνει συνεχίζουν απλώς τη δουλειά μέχρι τον θάνατος τους, χωρίς όμως να ενδιαφέρονται να εξοπλίσουν τα εργαστήρια τους με ηλεκτροκίνητα μηχανήματα ή εργατικό δυναμικό.
Αντίθετα αποτρέπουν και τα ίδια τους τα παιδιά να συνεχίσουν την τέχνη, με αποτέλεσμα αυτή να εξαφανίζεται ολοένα και περισσότερο από την σύγχρονη ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου