Ναός αγίου Τίτου: Γράφει μέσα του την ιστορία της πόλης του Ηρακλείου….

 Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη

 

Μετά το τέλος της Αραβικής κατοχής και την ανάκτηση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά το 961 μ.Χ. Ορθόδοξη εκκλησία  στο νησί φυσικά δεν υπήρχε και τότε είναι που πρέπει να κτίστηκε  ο ναός που αποτελεί σήμερα ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της πόλης του Ηρακλείου με ποικίλα στοιχεία από τους ρυθμούς των μνημείων της Κωνσταντινούπολης

Ο ναός  καθιερώθηκε στο  όνομα του Ισαποστόλου Τίτου προφανώς για να συνεχιστεί η παλαιά θρησκευτική παράδοση του πρώτου ναού του Αγίου ο οποίος  είχε κτιστεί στη Γόρτυνα, σαν πρώτη πρωτεύουσα της Κρήτης, και που υπήρχε εκεί  έως και που το μέρος ολάκερο σαρώθηκε  μετά τη κατάληψη του νησιού από τους Άραβες.

Στο νέο ναό λοιπόν κατάθεσαν την θαυματουργό εικόνα της Μεσοπαπαπαντίσσας και άλλα επίσης ιερά λείψανα και κειμήλια, όπως η κάρα του Αγίου Τίτου, το λείψανο του Αγίου Στεφάνου, του Αγίου Μαρτίνου, και της Αγίας Φωτεινής, που είχαν μεταφέρει οι χριστιανοί  από το ναό της Γόρτυνας. Κατά την παράδοση του Χαντάκια από τους Τούρκους το 1669, όλα αυτά μεταφέρθηκαν στη Βενετία όπου υπάρχουν ως σήμερα εκτός από τη κάρα του αγίου που επεστράφη τελευταία και σήμερα βρίσκεται εντός του ναού.

Μετά  την εγκατάσταση των Βενετών στη Κρήτη, το Βατικανό έδιωξε τον Ορθόδοξο  μητροπολίτη και τους επισκόπους και εγκατάστησε αντίστοιχο Λατινικό κλήρο ο οποίος παρέλαβε το ναό με τα ιερά κειμήλια που είχε μέσα.

Ο ναός φαίνεται ότι έπαθε  μεγάλες καταστροφές από σεισμό και ανακαινίστηκε στα μέσα του 15^ου αιώνα, συγκεκριμένα το 1446, από τον Λατίνο αρχιεπίσκοπο  Φαντίνο Ντάντολο  για να πληγεί πάλι από το σεισμό του 1508 δίχως όμως τούτη τη φορά να  χάσει την αρχική του μεγαλοπρέπεια.

Το 1544, μεγάλη πυρκαγιά του προξένησε σοβαρές ζημιές και το 1577 ξανακτίστηκε από τα θεμέλια σε σχήμα βασιλικής, σχεδόν τετράγωνο, με τρούλο στη  μέση.

Το κωδωνοστάσιο ήταν στη ΝΔ  γωνία του ναού όπου αργότερα κτίστηκε ο  μιναρές των Τούρκων και τελευταίο το σημερινό κωδωνοστάσιο.

Κατά τη βυζαντινή περίοδο, στον περίβολο του ναού έθαβαν τους αρχιεπισκόπους , τους κατεπάνω και τους στρατηγούς  και το έθιμο αυτό διατηρήθηκε όχι μόνο  κατά τη Βενετοκρατία αλλά και κατά τη Τουρκοκρατία όπου και ο ναός παραχωρήθηκε στο βεζίρη Φαζίλ Αχμέτ Κιουπρολή ο οποίος το μετέτρεψε σε τζαμί στο όνομα του γι΄ αυτό και έκτοτε έμεινε γνωστό ως Βεζίρ τζαμί.

Ο μεγάλος  σεισμός του 1856 κατάστρεψε ξανά το ναό για να κτιστεί πάλι,  από τα θεμέλια τούτη τη φορά, σε σχέδιο του πρακτικού μηχανικού Μούση ο  οποίος σχεδίασε και τον Άγιο Μηνά.

Το αρχιτεκτονικό αυτό οικοδόμημα, έτσι όπως το βλέπουμε σήμερα,  με τα καμπυλωτά και τοξωτά περιγράμματα του, παρουσιάζει όψη αραβική και κατά το Στέφανο Ξανθουδίδη,  όμοιο του δεν υπήρχε σε ολόκληρη τη Κρήτη.

Ο πανύψηλος όμως  μιναρές του κατεδαφίστηκε και όταν η εκκλησία της Κρήτης, μετά την ανταλλαγή της Κρήτης , παρέλαβε το ναό  τον επισκεύασε κατάλληλα και ύστερα από 256  ολόκληρα χρόνια, το 1925 δηλαδή, καθιέρωσε και πάλι το ναό στο όνομα του Ισαποστόλου Τίτου.(Νέα Εφημερίς.3-5-1925)

Η εικονογράφηση του είναι έργο του  αυτοδίδακτου Ηρακλειώτη ζωγράφου Ευάγγελου Μαρκογιανάκη.

 

 

Πολύτιμες πληροφορίες για το παρόν κείμενο πάρθηκαν από τις συγκεντρωμένες  σε βιβλίο ομιλίες  του  μεγάλου Κρητικού ιστοριοδίφη Στέργιου Σπανάκη, το «Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων.»