Χανιώπορτα ή Πύλη Παντοκράτορα

 Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Η Πύλη του Παντοκράτορα αποτελεί μία από τις τέσσερις πύλες που είχε το Κάστρο του Χάνδακα (Ηράκλειο) στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και βρίσκεται δυτικά στο τέλος της Πλατείας Στράτας, της οδού Καλοκαιρινού.-Οι πύλες τότε χρησίμευαν κυρίως για την επικοινωνία της πόλης του Χάνδακα με τις υπόλοιπες περιοχές της ενδοχώρας, καθώς και του λιμανιού, ενώ προστάτευαν τους κατοίκους από τυχόν επιδρομές-

Η Πύλη Παντοκράτορα, γνωστή περισσότερο ως Χανιώπορτα (ονομάστηκε έτσι επειδή την χρησιμοποιούσαν κυρίως όσοι έρχονταν από την άλλη μεγάλη πόλη της Κρήτης, τα Χανιά), αποτελούσε την έξοδο προς την δυτική Κρήτη.

                                 

Η  εσωτερική πύλη φρουράς του Παντοκράτορα

Από έναν ενιαίο χώρο εσωτερικά της πύλης ξεκινούν δυο αψιδωτές στοές με διαφορετικές εισόδους, η μια που οδηγούσε στα δυτικά και η άλλη (στρατιωτική στοά) στη νότια χαμηλή πλατεία του προμαχώνα του Παντοκράτορα.

          

Το τέλος και κυκλικό μέρος της οχύρωσης και μετά ξεκινάει η CORTINA  που συνδέει τον Παντοκράτορα και τον Αγ. Αντρέα

Πάνω από την κεντρική πύλη στα εσωτερικά υπάρχει ανάγλυφη μορφή του Παντοκράτορα με επιγραφή OMNIPOTENS (Παντοκράτορας), ενώ στην εξωτερική πλευρά, η επιγραφή είναι γραμμένη με ελληνικούς χαρακτήρες. 

Η πρόσοψη, σχεδιασμένη από τον Μικέλε Σανμικέλι, με δυο καμαρόσχημες εισόδους πλαισιωμένες από παραστάδες, χαρακτηρίζεται από συμμετρία και από εναλλαγή λευκών και σκουρόχρωμων λίθων. Το όνομά τόσο της Πύλης όσο και του Προμαχώνα, οφείλεται στον μικρό ναό του Παντοκράτορα που βρισκόταν στο εσωτερικό των Τειχών, πολύ κοντά στην είσοδο.

Στις αρχές του 20ού αι. με την εμφάνιση του αυτοκινήτου δημιουργήθηκαν ρήγματα σε διάφορα σημεία του τείχους, δίπλα στις υπάρχουσες Ενετικές πύλες. Έτσι κι εδώ, ακριβώς δίπλα στην πύλη του Παντοκράτορα, δημιουργήθηκε το άνοιγμα της Χανιώπορτας που γεφυρώθηκε το 1915.

 

Η Χανιώπορτα λίγο μετά τον πόλεμο

. Σήμερα στις εσωτερικές στοές έχουν διαμορφωθεί χώροι εκδηλώσεων και πολιτιστικών εκθέσεων.