Τεμένη, συνοικίες και αγορές του Μεγάλου Κάστρου στην περίοδο της Τουρκοκρατίας

 Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Μετά την κατάκτηση της πόλης του Χάνδακα από τους Τούρκους το θλιβερό έτος 1669, η αλλαγή στα ονόματα των συνοικιών επήλθε σχεδόν αμέσως μετά την τουρκική εισβολή και όλες οι κατοικημένες συνοικίες της πόλης, εκτός από της Αγίας Αικατερίνης, απέκτησαν τουρκικά ονόματα, σε αντίθεση με τα ονόματα των χωριών που παρέμειναν σχεδόν όλα ελληνικά καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας,

Επίσης όλα τα τζαμιά του Χάνδακα προέκυψαν από μετατροπή λατινικών και χριστιανικών εκκλησιών πλην του τεμένους της Κιζίλ Τάμπιας- Αγίας Τριάδας- που χτίστηκε εξ αρχής παρότι στα επίσημα τουρκικά έγγραφα τα τεμένη αναφέρονται ως ανεγερθέντα εκ θεμελίων.

Ας γυρίσουμε όμως στις συνοικίες κι ας τις αναφέρουμε με τα τούρκικα ονόματα για να θυμηθούμε τις συνέπειες που είχε ο τουρκική παρουσία στον τόπο μας

1) Συνοικία Αγά Καπουσή, βρίσκονταν στην πλατεία Καλλεργών.

2) Πύλη του Αγά. Απέναντι από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου.

3) Συνοικία Αγά Μπαλντά, βρίσκονταν τέρμα της οδού Χάνδακος, κοντά στον κόλπο του Δερματά.

4) Η Αρμενική συνοικία στην περιοχή, στο σημερινό Καμαράκι, δεξιά κατά την έξοδο της Καλοκαιρινού.

5) Η συνοικία Βαλιντέ τζαμί (Βαλτέ τζαμί).

6) Η συνοικία Βεζίρ τζαμί (Άγιος Τίτος και η περιοχή του).

7) Η συνοικία Γενί τζαμί (περιοχή Ανωγειανού σχολείου).

8) Η συνοικία Γενί καπί (καινούργια πόρτα ή πύλη Ιησού).

9) Η εβραϊκή συνοικία (κοντά στην περιοχή του Ξενία).

10) Η συνοικία Σέρτουνα Ιμπραήμ Αγά (περιοχή από το Μαρτινέγκο μέχρι το Πανάνειο νοσοκομείο.

11) Η συνοικία Κεντχουντά Μπέη, σημερινή συνοικίαΑγίας Αικατερίνης.

12) Η συνοικία Αγκεμπούτ Αχμέτ Πασά, σημερινή περιοχή Παναγίας Σταυροφόρων.

13) Η συνοικία Μαχμούτ Αγά, κοντά στην οδό 1821, γνωστή και σαν Σεϊτάνογλου.

14) Η συνοικία Δεφτενδάρ στην σημερινή περιοχή Βασιλικής του Αγίου Μάρκου, εκεί ήταν συγκεντρωμένα όλα τα δημόσια κτήρια.

15) Η συνοικία Ρετζέπ Αγά στο Καμαράκι.

16) Η συνοικία Σοφού Μεχμέτ, περιοχή Έβανς και Πεδιάδος, εσωτερικά της καινούργιας πόρτας.

17) Η συνοικία Τσικούρ Τσεσμέ που σημαίνει βρύση του Λάκκου, κοντά στην σημερινή περιοχή της ενορίας Αγίου Ματθαίου.

18) Η συνοικία Φιντίκ Πασά: Πόντιος  Πασάς  αρχή της οδού Πεδιάδος, περιοχή Ιατρικού Κρήτης.

Και αφού αναφερόμαστε στις συνοικίες δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τα ονόματα των τεμενών Ηρακλείου που πολλά ταυτίζονται με τα ονόματα των αγορών ή των συνοικιών.

1) Το αυτοκρατορικό τέμενος Χιουνκιάρ στις τρεις Καμάρες.

2) Το τέμενος Αγκεμπούτ  Πασά στην Παναγία των Σταυροφόρων.

3) Το τέμενος Αγά τζαμί στην συμβολή των οδών Έβανς και 1866.

4) Το τέμενος Βαλιδέ Σουλτάν τζαμί στην πλατεία Κορνάρου.

5) Το τέμενος Βεζίρ τζαμί στον Άγιο Τίτο.

6) Το τέμενος Γενι τζαμί στο Ανωγειανό σχολείο.

7) Το τέμενος Ιμπραήμ Αγά κοντά στο Πανάνειο Νοσοκομείο.

8) Το τέμενος Κιζίλ τάμπια κοντά στην περιοχή του μαιευτηρίου Μητέρα, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

9) Το τέμενος Μαχμούτ Αγά στην αγορά οδού 1821, στην Σεϊτάνογλου.

10) Το Τέμενος Δεφτεδάρ τζαμί στη Βασιλική Αγίου Μάρκου.

11) Το Τέμενος Ντιζντάρ Αγά τζαμί στη σημερινή οδό Επιμενίδου.

12) Το Τέμενος Ρετζέπ Αγά στη σημερινή οδό Δελημάρκου και τέλος

13) το Τέμενος Σουλτάν Ιμπραήμ Χαν στο σημερινό Μπετενάκι.

Περιμετρικά βέβαια των συνοικιών τούτων, υπήρχαν καταστήματα που πουλούσαν διάφορα είδη όπως για παράδειγμα τα Αχτάρικα, εκεί που σήμερα βρίσκεται η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη,  καθώς επίσης και αγορές όπως:

*Βεζίρ τσαρσί (πλατεία Αγίου Τίτου)

*Κετχουντά Ζουλφικάρ Αγά τσαρσί (στην οδό Καλοκαιρινού ή πλατειά στράτα όπως συνήθιζαν να τη λένε οι Καστρινοί)

*Μαχμούτ Αγά τσαρσί (Σεϊτάνογλου ή η οδός 1821)

*Γενιτσαρί τσαρσί (η οδός 1866) και

*Κισλαράρ τσαρσί (η σημερινή οδός Δικαιοσύνης).

 Πληροφορίες από http://e-mesara.gr/ Δημήτρης Σάββα Τα αποτυπώματα της πολιορκίας του Χάνδακα και οι συνέπειες της κατάκτησής του.