Η πρώτη αναφορά για την ανατίναξη του Αρκαδίου: Επιστολή παρουσιάζει ως πυρπολητή «τινα ιερέα υπέργηρον» που έδωσε φωτιά, αφού οι χριστιανοί άδειασαν τη μονή

 

Τρεις μέρες μετά την πτώση του Αρκαδίου έχουμε τις δύο πρώτες αναφορές, όπως τουλάχιστο εντοπίζουμε στα αρχεία που ερευνήσαμε. Και οι δύο υπάρχουν σε επιστολές που αποστέλλονται προς τη Σύρο.

Η πρώτη, που δημοσιεύουμε εδώ, αποστέλλεται από τα Χανιά, με άγνωστο αποστολέα και παραλήπτη που πιθανότατα είναι Κρητικός πρόσφυγας. Την ίδια ημέρα, στις 12 Νοεμβρίου 1866, ο Έλληνας πρόξενος στα Χανιά Ν. Σακόπουλος μεταδίδει τις πρώτες πληροφορίες στον εκπρόσωπο της Επιτροπής επί των αποστολών της Σύρου Μ. Μπογιατζόγλου.

Και οι δύο αυτές επιστολές αναφέρουν ότι υπερασπιστής της μονής ήταν ο συνταγματάρχης Κορωναίος, ο οποίος όμως δεν μπόρεσε να φτάσει στο Αρκάδι ενώ εξελισσόταν η πολιορκία.

Η κοινή αυτή αναφορά σε πληροφορία που δεν επιβεβαιώθηκε μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τόσο ο άγνωστος αποστολέας όσο και ο πρόξενος είχαν την ίδια πηγή πληροφόρησης.

Η πρώτη ανυπόγραφη αναφορά της 12ης Νοεμβρίου, την οποία δημοσιεύουμε αμέσως παρακάτω, παρουσιάζει ως πυρπολητή «τινα ιερέα υπέργηρον».

Σίγουρα δεν αναφέρεται στον ηγούμενο Γαβριήλ, καθώς εκείνος ήταν νέος σε ηλικία και γνωστός σε όλους, ως πρόεδρος της επιτροπής του Ρεθύμνου και μέλος της Γενικής Συνέλευσης. Άρα, αν εννοούσε τον Γαβριήλ, το πιθανότερο είναι να παρέθετε το όνομά του.

Απευθύνεται στον Εμμ. Σαπουντζάκη στη Σύρο. Ο άγνωστος επιστολογράφος δεν έχει ακόμη ξεκάθαρη εικόνα των γεγονότων, καθώς, όπως προαναφέραμε, υποστηρίζει ότι ο συνταγματάρχης Κορωναίος υπερασπιζόταν τη μονή οχυρωμένος μέσα σ’ αυτήν, ενώ ο αξιωματικός του ελληνικού στρατού και αρχηγός του τμήματος Ρεθύμνου δεν κατάφερε να προσεγγίσει στην περιοχή, όπως άλλωστε περιγράφει και ο ίδιος στην έκθεσή του για τα γεγονότα, την οποία δημοσιεύομε σε επόμενες σελίδες.

Μάλιστα δεν αναφέρεται καθόλου σε θύματα της πλευράς των χριστιανών, για τους οποίους λέει ότι αναχώρησαν με διαταγή του Κορωναίου προκειμένου ο ιερέας να ανατινάξει τους Τούρκους, οι οποίοι νομίζοντας ότι οι χριστιανοί υποχώρησαν εισέβαλαν στη μονή. Οι νεκροί Τούρκοι, κατά τον επιστολογράφο, ήταν 2000 και οι τραυματίες 1200.

«Χανία 12 9βρίου 1866

Κύριον Εμμ. Σαπουντζάκην!

Εις Σύρον

Εν βία σας αναγγέλω την λίαν ευάρεστον αγγελίαν ότι οι ημέτεροι ενίκησαν νίκην υπερηφανεστάτην. Ο ατρόμητος αρχηγός Κορωναίος, έχων υπό τας διαταγάς του μόνον περί τους χιλίους, είχεν ωχυρωθεί εις την Μονήν Αρκαδίου της Επαρχίας Ρεθύμνης. Την Μονήν ταύτην είχε ωχυρώσει όχι μόνον δια της τακτικής στρατιωτικής τέχνης, αλλά εισέτι της ολεθριοτάτης δια τους οθωμανούς υπονόμου. Εν αυτή τη θέσει ευρισκόμενος με όσους σας προανέφερον οπαδούς του, επί 18 ώρας ετόλμησε ρίπτων κατά των βαρβάρων πυρ και σίδερον καταστρεπτικόν. Τέλος δε εγκατέλειπε την θέσιν ταύτην, αφήσας εις την Μονήν τινα ιερέα υπέργηρον, όστις εκράτει εις τας χείρας του τον δαυλόν. Οι οθωμανοί ιδώντες την αναχώρησιν των ημετέρων, εισόρμησαν εντός του περιβόλου, νομίσαντες αυτήν ως υποχώρησιν. Τότε ο σεβάσμιος ιερεύς έθεσεν πυρ επί της υπονόμου. Γεμίσας αυτήν πτερύχων ανέμου ανεπετάχθησαν εις τον αέρα 2000 οθωμανοί φονευμένοι, και 1200 πληγωμένοι, εκ των οποίων 450 έφερον σήμερον δια ατμοπλοίου. Τους δε 900 άφησαν εις Ρέθυμνον. Σήμερον ανεχώρησεν ο υιός του Μουσταφά μετ’ άλλων πολλών πασσάδων και αγάδων μεταβαίνων εις Ρέθυμνον, ίνα ίδωσι την ζημίαν εκ του πλησίον και μάθωσι περί της υγείας του. Ο κουνιάδος του Μουσταφά εφονεύθη. Ίσως ταύτα θα θεωρήσης υπερβολικά, αλλ’ είναι βέβαια, βεβαιότατα».

patris.gr/