Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη
Ήταν Αλβανικής καταγωγής αλλά τον αποκαλούσαν Γκιριτλή, δηλαδή Κρητικό, και μάλιστα πρώτη από τις συζύγους του αναδείχτηκε μια μικρή σκλάβα από το χωριό Σκουλούφια Ρεθύμνου, η πανέμορφη Ελένη Βολονάκη, η οποία είδε έναν από τους γιους της, το Βελή Πασά, Γενικό Διοικητή Κρήτης (1856-58)
Ο Μουσταφά Ντελή πασάς γεννήθηκε στη Β. Ήπειρο στο Τεπελένι της Αλβανίας το 1795 και αρχικά αντιστάθηκαν γενναία κατά των Τούρκων, υπό τον Σκετέρμπεη (Γ. Καστριώτη), στη συνέχεια εξισλαμίστηκαν και έγιναν το εκτελεστικό όργανο της Τουρκίας, ειδικά στην αντιμετώπιση των επαναστατικών εξεγέρσεων των Ελλήνων
Ο Μουσταφά Ντελή Πασάς είναι μια δισυπόστατη προσωπικότητα από αυτές που προσφέρονται για μελέτη, και όχι μόνο, στους ιστορικούς.
Ήρθε στην Κρήτη αρχές της δεκαετίας του 1820 όταν ήταν ακόμα νεαρός αξιωματικός και πολέμησε με αποτελεσματικότητα για την καταστολή της εξέγερσης στο νησί. Αμέτρητες είναι οι πράξεις σκληρότητας που άμεσα ή έμεσα συνδέονται με το όνομα του καθώς είναι αυτός που όντας νέος εξολόθρευσε το 1828 στο Φραγκοκάστελο το σώμα του ηρωικού Χατζημιχάλη Νταλιάνη και ο ίδιος που γέρος πια κατάπνιξε τη μεγάλη επανάσταση του 1866, κατά την διάρκεια της οποίας κάηκε το Αρκάδι.
Από την άλλη μεριά είναι αυτός που ουσιαστικά παραχώρησε ένα από τα σαπουνοποιία του για να ξαναγίνει εκκλησία.. Πρόκειται για τη σημερινή Μητρόπολη των Χανίων. Ξέρουμε επίσης πως είχε φροντίσει να χτιστεί παρεκκλήσι στον κήπο του μεγάρου του στην Πόλη και πως πλήρωνε ο ίδιος ιερέα για να μπορεί απρόσκοπτα να εκτελεί τα θρησκευτικά της καθήκοντα η Κρητικιά σύζυγος του. Οι μεγαλόψυχες χειρονομίες του, οι φιλίες και οι «κουμπαριές» του στην Κρήτη ήταν αμέτρητες και παροιμιώδης έμεινε η ευπροσηγορία του
Η προσωνυμία Γκιριτλίς- Κρητικός- που του αποδόθηκε εύκολα εξηγείται, εκείνο που μένει αδιευκρίνιστο είναι οι αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν το βίο και την πολιτεία του στην Κρήτη.
Ο Μουσταφά πασάς απέχτησε στην Κρήτη τεράστια περιουσία. Γράφει δια αυτόν ο Ψιλάκης στην Ιστορία της Κρήτης:
«Απέκτησεν απείρους θησαυρούς. Πλην των απέραντων ιδιοκτησιών του στην πόλη του Ηρακλείου και εν τη υπαίθρω χώρα. Είχε μέγα σαπωνοποιείο και 50 ελαιοτριβεία σε διάφορα χωριά, έκταση στα Μπουτστουνάρια, εντός του Ηρακλείου, μεγαλοπρεπές μέγαρο, στην Πηγή του Ρεθύμνου μέγαρο και 4.000 ελιές. Και την Τριμάρτυρη των Χανίων της είχε σαπουναριό».
Πολύτιμες πληροφορίες για το παρών κείμενο πάρθηκαν από το βιβλίο «ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ( Ένα άγνωστο οδοιπορικό του 1834» του C. Rochfort Scott
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου