Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΙΦΗ ΤΟΥ ΟΛΟΥΤΣ ΑΛΗ

 

Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη

Η καταστροφική επιδρομή μιας μοίρας τουρκικού στόλου με αρχηγό τον διαβόητο Ολούτς Αλή, το καλοκαίρι του 1571 σε όλα τα κρητικά παράλια, ιδιαίτερα όμως στο Ρέθυμνο, έχει γίνει πια σήμερα αρκετά γνωστή.

Πολλές εργασίες παλαιότερα αλλά τελευταία η λαμπρή εργασία του καθηγητή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Αποστόλου Βακαλόπουλου, μας έχουν διαφωτίσει για όλα εκείνα τα τραγικά- για τον περισσότερο ελληνισμό- γεγονότα που σχετίζονται με τον τουρκοβενετικό πόλεμο του 1570-71,  για την κατοχή της Κύπρου, ο οποίος είχε ως αποτέλεσμα τελικό την υποταγή του μεγάλου νησιού στο θρόνο των σουλάτων.

Λείπουν βέβαια ακόμα οι αναφορές των διοικητών του Ρεθύμνου, της ταραγμένης εκείνης εποχής που μένουν αδημοσίευτες και έτσι ίσως διαφεύγουν αξιόλογες πληροφορίες- ιδιαίτερα μάλιστα πολύτιμες για το πρόβλημα των συγκεκριμένων καταστροφών που προκλήθηκαν τότε στην άτυχη πολιτεία, εν τούτοις το ιστορικό περίγραμμα είναι γενικά γνωστό.

Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ  ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΙΦΗ ΤΟΥ ΟΛΟΥΤΣ ΑΛΗ ΕΙΧΕ ΣΟΒΑΡΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Μετά την έναρξη της εκστρατείας στου Σελίμ Β΄εναντίον της Κύπρου, οι Τούρκοι με πολλά καράβια αποβιβάστηκαν στην Σούδα και πέρασαν από περιοχή σε περιοχή λεηλατώντας, καίγοντας, και αιχμαλωτίζοντας, για να φτάσουν στο Ρέθυμνο στις 7 Ιουνίου.

Τότε, όπως αναφέρεται στην αναφορά του φρούραρχου του Χάνδακα, ο εχθρός μπήκε στο λιμάνι του Ρεθύμνου, χωρίς να κάνει απόβαση γιατί φοβόταν μη τυχόν του έστηναν καραούλι.

Οι Έλληνες όμως οπλοφόροι, όπως πληροφορεί ο κ. Βακαλόπουλος, που αποτελούσαν την μικρή φρουρά του Ρεθύμνου, βλέποντας τους Τούρκους, δεν έδειξαν καμία προθυμία να υπερασπίσουν την πόλη και σκορπίστηκαν.

«Η αλήθεια όμως είναι» γράφει στην αναφορά του ο τότε γενικός προβλεπτής «πως αν ήθελαν έλθει να μας βοηθήσουν χίλιοι άνθρωποι των Αρχοντόπουλων και να υπερασπίσουν την πόλη, θα ενικούσαμεν τους Τούρκους.

Κατά δυστυχίαν λίγοι ήλθαν στην κρίσιμον αυτή στιγμή για να την υποστηρίξουν.

Και οι κάτοικοι που είχαν στρατολογήθεί για να την υποστηρίξουν, βρίσκοντας την πολιτεία εγκαταλελειμμένη,  για να εκδικηθούν τους βενετούς άρχοντες και κυρίους των, εξαιτίας των πιέσεων που τους έκαναν , διαγούμισαν πρώτα  την πολιτεία και έπειτα βγήκαν στα χωριά για να σκοτώσουν τους αρχόντους όπου ήθελαν τους συναντήσουν.

Τότε όμως, ο Ουλούνς Αλής, μαθαίνοντας πως το Ρέθυμνο είχε εγκαταλειφτεί, ξαναγύρισε και αφού έκαμε απόβαση χωρίς να βρει αντίσταση, έφερε όλη αυτή την καταστροφή που προήλθε, όπως ανάφερα, μόνο και μόνο από την κακία του λαού.

Οι Τούρκοι, αφού δεν βρήκαν τίποτα για να πάρουν παρά μόνο σιδερικά, καμπάνες και καζανάκια που βράζουν το πετιμέζι, έβαλαν φωτιά στα σπίτια και τα έκαψαν.

Η πυρπόληση του Ρεθύμνου από τα στίφη του Ουλούτς Αλή, με την αναπόφευκτη καταστροφή των αρχοντικών και των σπιτιών, των δημόσιων κτιρίων, των εκκλησιών και των οχυρώσεων, είναι βέβαιο ότι είχε πολύ σοβαρές συνέπειες για την κατοπινή εξέλιξη της πόλης που θα αρχίσει αργότερα να αναλαμβάνει σιγά, σιγά.

Ακόμη θα γίνει αφορμή για να αλλάξει η γενική της φυσιογνωμία και να αποκτήσει μια καινούργια, αυτή που θα διατηρήσει μέχρι και την τελική της πτώση στα χέρια των Τούρκων το 1648.

Θα γίνει ίσως η αφορμή να στολιστούν οι δρόμοι και η πλατεία της με τους νέους ρυθμούς της Αναγέννησης που θα πρέπει να είχαν κιόλας διεισδύσει, αλλά τώρα θα κυριαρχήσει στο χώρο της εγχώριας αρχιτεκτονικής.

Θα γίνει τέλος η αφορμή να υψωθεί η επιβλητική Φορτέτζα, πελώρια σε έκταση, εκεί όπου παλιότερα υπήρχαν απόκρημνα βράχια.

Η πυρκαγιά αυτή θα γίνει όμως και η αιτία να χαθεί για πάντα ένα πλήθος αρχιτεκτονημάτων του 16ου αιώνα και ίσων και παλαιοτέρων ακόμα χρόνων.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ

Ποια ήταν άραγε η γενική εικόνα αυτής της πολιτείας μέχρι το μοιραίο καλοκαίρι του 1571;

Ο μοναδικός μέχρι σήμερα τουλάχιστον χάρτης του Ρεθύμνου που ανήκει στην πριν από τον εμπρησμό του 1571 εποχή, χωρίς να σημειώνονται πάνω του πουθενά οι δρόμοι και τα οικοδομικά τετράγωνα, όπως τα παρουσιάζουν οι βενετσιάνικοι χάρτες του 17ου αιώνα, δείχνει στις πολύ βασικές γραμμές  την πολεοδομική συγκρότηση της πόλης.

Συμπληρωματικές όμως και χρήσιμες πληροφορίες για την κατάσταση της πόλης, δυο περίπου χρόνια μετά την καταστροφή, δείχνουν τα απομνημονεύματα ενός Βενετού αξιωματούχου, που δυστυχώς όμως μένουν αδημοσίευτα στην Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας.