Μινωική Τύλισος: Ιστορία χωρίς διακοπή-Πρωτοκατοικήθηκε πριν το 2000 π. Χ.

 Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη

 Ελάχιστες είναι οι πόλεις και τα τοπωνύμια της Κρήτης, αλλά και της Ελλάδας γενικότερα, που διατηρούν το αρχαίο του όνομα απαράλλακτο μέσα στους αιώνες, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουν να κατοικούνται ακόμα.

Στην υπόλοιπη Ελλάδα διατηρούν το όνομα τους η Αθήνα, η Θήβα, η Σπάρτη, η Ελευσίνα, το Άργος, η Νεμέα, η Ολυμπία και οι Δελφοί. Στην Κρήτη η Κνωσός, οι Αρχάνες, η Σητεία, η Ιεράπετρα, η Κίσσαμος και η Τύλισος διατηρούν το αρχαίο όνομα τους, ενώ η ζωή εξακολουθεί ακόμα να πάλετε μέσα τους  χωρίς διακοπή από τα πανάρχαια χρόνια.

Η βεβαιότητα πως η σημερινή Τύλισος είναι ίδια εκείνη η αρχαία Τύλισος, στηρίζεται στην συνεξέταση των ερειπίων της, των επιγραφών της και των νομισμάτων της που αναφέρουν το όνομα της, κυρίως όμως στηρίζετα στη διατήρηση του ιδίου ονόματος, απαράλλακτου δια μέσου των αιώνων.

Το όνομα Τύλισος,ή σωστότερα Τυλισός,  όπως Κνωσός, Αμνισός, Πανασός, κλπ πρωτογράφονταν πριν 3.400 χρόνια στην πρωτεύουσα της Κρήτης, την Κνωσό, με την οποία η Τύλισος διατηρούσε καθ’ όλα τα χρόνια προνομιακές και στενότατες σχέσεις.

Το όνομα Τύλισος και το παράγωγο εθνικό Τυλύσιος, αναγράφονται σε εγχάρακτες  πινακίδες της Μινωικής Γραμμικής Β’ που ανακαλύφτηκαν  στο τελευταίο ανάκτορο της Κνωσού και είναι μια από τις ελάχιστες Μινωικές ονομασίες που αναφέρονται με το όνομα τους στις πινακίδες αυτές.

Η θέση της Τυλίσου πρωτοκατοικήθηκε πριν από το 2.000 π.Χ, αλλά από αυτην την αποχή δεν  έχουν σωθεί παρά μόνο κινητά ευρήματα.

Αντίθετα δεν έχουν σωθεί οικοδομικά λείψανα, ούτως ώστε να γίνεται γνωστή η μορφή και ολάκαιρη η έκταση του οικισμού, που εντούτοις πρέπει να ήταν από τους πλέον σημαντικούς της εποχής. Το πιθανότερο ίσως να είναι ότι τα υλικά των κτισμάτων αυτών ξαναχρησιμοποιήθηκαν στα νεότερα μέγαρα που ξαναχτίστηκαν  στις ίδιες θέσεις τρεις αιώνες αργότερα.

 

 Ευρήματα

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ιστορία της περιοχής Τυλίσου, κατά την εποχή των πρώτων ανακτόρων, δίνουν τα ευρήματα από τα ιερά στο βουνό Πύργος, δυτικά της Τυλίσου.

 

Στην κορυφή του Πύργου ιδρύθηκε μετά το 2.000 π.Χ. ένα ιερό κορυφής το οποίο ανακαλύφτηκε πριν από 45 χρόνια από τον καθηγητή Στέλιο Αλεξίου.

Στην επιφάνεια του περισυλλέχτηκαν κομμάτια πήλινων ειδωλίων και πήλινων αγγείων, καθώς και ζεύγος λίθινων κεράτων.

 

Το 1962, στην Πέρα Κορφή του ίδιου βουνού ανακαλύφτηκε πάλι από τον Στυλιανό Αλεξίου, ένας μεγάλος αποθέτης που περιείχε πολλές δεκάδες αναθηματικά πήλινα ειδώλια ανδρών και γυναικών μέσα σε βαθύ στρώμα καμένου χώματος και στάχτης.

Τα ειδώλια έχουν τα χέρια στις συνηθισμένες λατρευτικές στάσεις ενώ τα γυναικεία έχουν κόμμωση με πλεξίδες, τα δε αντρικά παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέρον όσο αφορά στη μελέτη της ενδυμασίας. Το περίζωμα των ειδωλίων αποδίδεται ανάγλυφα αλά ζωγραφιστά με λευκό ή καστανό χρώμα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν τη Μινωική εποχή, η πόλη συνέχισε να κατοικείται χωρίς διακοπή, ενώ για την Τύλισο των ιστορικών χρόνων, όπως ονομάζονται τα μεταμινωικά χρόνια, μας μιλούν και οι αρχαίοι συγγραφείς.

Την αναφέρουν επίσης οι Ρωμαίοι ιστορικοό Πλίνιος, του 1ου αώνα, και Σολίνος, του 3ου αιώνα, παραφθαρμέν η όμως ως Γύλισος.

Οι ιστορικοί αυτοί κάνουν λόγο για μια από τις σημεντικότερες πόλεις στο νησί της Κρήτης, συγκαταλέγοντας την μαζί με την Κνωσό, την Γόρτυνα και την Κυδωνία.

Στον 3ο αιώνα οι Κυδωνιάτες παραχώρησαν στον Τυλίσιο πρόξενο Ερμίωνα δημόσιο κτίσμα έκτασης τεσσάρων πλέθρων. Πάλι στον 3ο αιώνα συνήφθη συμμαχία των Τυλισίων με τους γειτονικούς Αξίους. Εάν Τυλίσιο πολίτη από την Κρήτη αναγνώρισε πρόξενο η πολιτεία της Ελάτης.

Ξανά στον 3ο αιώνα Τυλίσιοι πολίτες από την Κρήτη αναφέρεται ότι πέθαναν στο Παγασσές της Θεσσαλίας.

Τα ονόμα τα τους είναι Πολύτιμος, Γνάθιος, Υγιαμένης, Αριστόμαχος, αλλά και δυο επίσης γυναικεία ονόματα που τις έθρεψε η Τύλισος:

Αρχιδίκη Αριστομάχου και Ανθίς Υγιαμένους Κρήσσα.

Το πολίτευμα της Τυλίσσου είχε Εκκλησία του Δήμου όπου εκτός από την ήρα και τον Απόλλωνα που εικονίζονται στα νομίσματα της πόλης της Τυλίσου, ήταν επίσης σεβαστή και η Αθηνά. Ετήσια γιορτή της Τυλίσου ήταν τα Υακίνθεια και ιερός μήνας ο Ηραίος

                     

Σε στενή σχέση με την Κνωσό

Πολύ σημαντικές για την ιστορία της πόλης της Τυλίσου, είναι οι επιγραφικές μαρτυρίες.

Από αυτές μαθαίνουμε για την στενή της σχέση με την Κνωσό, καθώς και με άλλες πόλεις της  Κρήτης και της Ελλάδας, και επίσης για πολλά ονόματα Τυλισίων πολιτών.

Η αρχαιότερη επιγραφή που αναφέρεται στην Τύλισο, χρονολογείται γύρω στο 450 π. Χ.

Τότε είναι που συνάπτεταιμια συμμαχία μεταξύ  της Κνωσού και της Τυλίσου στην οποία, εγγυητής, μεσολαβητής, και εταίρος εμφανίζεται η μεγάλη πόλη της Πελοποννήσου, το Άργος, με την οποία και οι δυο προαναφερθείσες πόλεις (Κνωσός και Τύλισος) των ιστορικών χρόνων διατηρούσαν  στενούς δεσμούς που οι ίδιοι πίστευαν ότι είναι δεσμοί παλιάς κοινής καταγωγής.

Η πίστη αυτή ανάγεται πιθανόν στην Υστεροανακτορική Περίοδο, οπότε οι Μυκηναίοι Έλληνας που εγκαταστάθηκαν στην Κνωσό προφανώς εγκαταστάθηκαν και στην Τύλισο.

Η συμμαχία αυτή δείχνει την αναγνώριση των τιμητικών πρωτείων από τις υπόλοιπες Κρητικές πόλεις, όπως η Τύλισος και η Κνωσός.

Στόχος της συμμαχίας τούτης ήταν κυρίως  στρατιωτική συνεργασία, κατά την οποία οι σύμμαχες πόλεις συμφωνούσαν  για τη  διενέργεια και την διανομή λαφύρων.

Προήγαγαν την οικονομική συνεργασία,  παραχωρώντας αμοιβαία το δικαίωμα της εξαγωγής προϊόντων ατελώς από τα εδάφη τους,  ενώ οι Τυλίσιοι αποκτούσαν το δικαίωμα ιδιοκτησίας γης στην Κνωσό

Πληροφορίες  από «Τύλισος» του Αντώνη Βασιλάκη, έκδοση της Κοινοτικής επιχείρησης Ανάπτυξης Τυλίσου.