Ναός Φραγκισκανών μοναχών κάποτε το σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείου Ηρακλείου.

 Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Ο ναός του Αγίου Φραγκίσκου ήταν ο μεγαλοπρεπέστερος καθολικός ναός του Χάνδακα και ανήκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών μοναχών που βρισκόταν στη θέση του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου, στη βορειοανατολική πλευρά της Πλατείας Ελευθερίας, ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ  από τους κόλπους μάλιστα αυτών των μοναχών προήλθε το 1409 και ο Πάπας Αλέξανδρος Ε΄, γνωστός ως Πέτρος ο Κρης ή Πέτρος Φίλαργος ο οποίος ως Κρης Ποντίφικας απέστειλε πλούσια σκεύη στο ναό και κατασκεύασε μεγάλο παρεκκλήσι με τόξο, όπου ετέθησαν τα οικόσημά του και απέστειλε από τη Ρώμη μεγάλη πύλη από λαμπρότατο μάρμαρο.

Ο ναός σωζόταν ερειπωμένος και παραμελημένος μέχρι που καταστράφηκε εντελώς  από το μεγάλο  σεισμό του το 1856 και τότε οι μουσουλμάνοι σεβόμενοι τ´ απομεινάρια (ίσως το σκευοφυλάκιο) του ιστορικού ναού έκτισαν επάνω στα ερείπιά του το ιερό Τζαμί του Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ ή αλλιώς Χουγκιάρ Τζαμισί, (το αυτοκρατορικό).

                 Τμήμα του Ναού (Διακονικό) μετά τη μετατροπή του σε τζαμί, - (Ηράκλειο)

Μετά την κατεδάφισή του, το 1867, τα μάρμαρά του καθώς και άλλα δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν στην ανοικοδόμηση του Αγ. Τίτου, στην πλακόστρωση των Τριών Καμαρών και στην είσοδο των σημερινών Δικαστηρίων.

  Το Πεδίον του Άρεως και στο βάθος (δεξιά) ο Άγιος Φραγκίσκος, 1900 - 1905 (Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη)

Το τζαμί κατεδαφίστηκε το 1912 και στη θέση του οικοδομήθηκε την περίοδο 1933-1937 το σημερινό κτήριο σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού,  η πρώτη όμως προσπάθεια αρχαιολογικής συλλογής χρονολογείται το 1883 και οφείλεται στον γιατρό και πρόεδρο του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκη, ο οποίος κατάφερε να εξασφαλίσει την εξουσιοδότηση της οθωμανικής κυβέρνησης για την ίδρυση της πρώτης «αρχαιολογικής υπηρεσίας».

                                                               Ο Κρητικός Πάπας

Κατά τις ανασκαφικές εργασίες για την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου και εντός του περιβόλου του, αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά τμήματα που ανήκουν σε κτίρια της μονής καθώς και οι ταφικές κρύπτες.

Το πρόπυλο της μονής του Αγίου Φραγκίσκου στο προαύλιο του Αρχαιολογικού Μουσείου, που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφικής έρευνας το 1983 (Ηράκλειο, 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων)

Το θύρωμα του καθολικού της Μονής του Αγίου Φραγκίσκου βρίσκεται σήμερα εντοιχισμένο στο συγκρότημα των Δικαστηρίων και αποτελεί την κεντρική είσοδο επί της σημερινής λεωφόρου Δικαιοσύνης.

Σημερα στο Μουσείο έχουν συγκεντρωθεί αρχαιολογικά ευρήματα απ' όλη την Κρήτη, καλύπτοντας την ιστορία του νησιού για περισσότερο από 5500 χρόνια. Κυρίαρχη θέση ανάμεσα σε αυτά κατέχουν οι θησαυροί του μινωικού πολιτισμού, τον οποίο εδώ μπορεί κανείς να θαυμάσει σε όλη την ιστορική του συνέχεια. 

Η συλλογή με τις μινωικές αρχαιότητες είναι μάλιστα η σημαντικότερη στον κόσμο και το μουσείο δίκαια θεωρείται το κατ' εξοχήν μουσείο του μινωικού πολιτισμού δίκαια λοιπόν μπορεί να ισχυριστούμε πως αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα και πιο επισκέψιμα μουσεία όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη