ΜΙΝΩΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΙΕΡΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη


Ο φόβος που ήδη ακόμα από την εποχή της νεολιθικής εποχής  προκαλούσε στον άνθρωπο το μυστήριο των διαρκώς μεταβαλλόμενων στοιχείων της φύσης ήταν λογικό να οδηγήσει στη λατρεία και θεοποίηση των δυνάμεων της με αποτέλεσμα οι πρώτες ανθρώπινες θρησκευτικές εκδηλώσεις να συνδεθούν  άμεσα μαζί της.
Οι κάτοικοι της Κρήτης, πέντε χιλιάδες χρόνια πριν, ήταν από τους πρώτους που απέδωσαν  σεβασμό στο θείο και στα μυστήρια της φύσης με μια  θρησκεία  ωστόσο ανωτέρου πνευματικού επιπέδου  φυσιολατρίας που διατηρούσαν και η οποία, αντίθετα εντελώς από .άλλες σύγχρονες της- Αίγυπτος, Μεσοποταμία- που άφησαν  μνημειώδη θρησκευτικά έργα, ναούς και γλυπτά, η Μινωική θρησκεία παρουσιάζεται  χωρίς ναούς, χωρίς ανάγλυφα και γενικά χωρίς  μνημειώδεις απεικονίσεις θεοτήτων.

Η Μινωική θρησκεία προτιμούσε τη συμβολική δήλωση του θείου από την παραστατική απεικόνιση  και για τη τέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων οι Κρήτες προτιμούσαν χώρους απλούς, μακριά από κάθε επίδειξη. Η Μινωική θρησκεία, βασιζόμενη σε μυστηριακές τελετές, έχει ανάγκη χώρων που υποβάλλον το λατρευτή  κι έτσι διατηρεί τη χρήση σπηλαίων, χρησιμοποιούνται  οι κορυφές των «ιερών λόφων» ή «ιερά κορυφής»  και  μόνο κατά τα τελευταία χρόνια  δημιουργούνται  κάποιοι ειδικοί  λατρευτικοί χώροι μέσα στα ανάκτορα  ή κάποια οικιακά ιερά.

Το κύριο μέρος της  Μινωικής λατρείας ήταν συγκεντρωμένο στη «Ρέα- Γη» ή «Μα» τη Μεγάλη πανάρχαια Θεά, θυγατέρα του Ουρανού και της Γης,  σύζυγος του Κρόνου και  μητέρα του Κρηταγενή Δία που συμβόλιζε τη παραγωγική, ανανεωτική φροντίδα της Μητέρας Φύσης. και λατρευόταν κάτω από το ιερό Δέντρο της στις υψηλές κορυφές  των βουνών και  των λόφων  καθώς επίσης και στα Ιερά Σπήλαια. τα οποία  θεωρούνταν σύμβολα μητρότητας και ζωής.

Οι θρησκευτικές τελετές  στο θηλυκό πρόσωπο της «Μεγάλης Μητέρας»  ήταν απόδοση σεβασμού  καθώς επίσης και εκδήλωση παρακλήσεως  για τη βοήθεια της  και πρωτεύουσα θέση σ΄ αυτές είχαν οι ιέρειες σαν ομόφυλες της Μεγάλης Θεάς.

Μινωικές θεότητες.

Με το πέρασμα των χρόνων  στο Μινωικό Πάνθεον  έρχονται και προστίθενται και άλλες θεότητες του νεότερου ελληνισμού οι οποίες βέβαια υφίστανται κάποια τοπική  προσαρμογή. Οι πρώτες όμως θεότητες  της Μινωικής θρησκείας εκτός από τη Μεγάλη Μητέρα  ήταν:
 Ο Βελχανός ή Υάκινθος: Θεός, γιος και σύζυγος της Μεγάλης Μητέρας. Είναι θεός δυσυπόστατος, πότε ισχυρός δαμαστής  των θηρίων, των γρυπών και των φτερωτών αγριμιών και πότε αδύναμος σαν παιδί και σαν λουλούδι.

 Η  Δίκτυννα:  Θεά η οποία, όπως προκύπτει από την ετυμολογία του ονόματος της, συνδέεται με το  όρος  Δίκτη της Κρήτης και πιθανολογείται πως θα είχε κάποιες αρμοδιότητες  σχετικές με τις ιδιότητες του βουνού όπως τη θύελλα, τους ανέμους και το κεραυνό.

Η Βριτομάρτις: Νεαρή μάλλον θεά η οποία, όπως κι εδώ προκύπτει από την ετυμολογία του ονόματος της –Βριτομάρτυς= γλυκιά παρθένος- έχει  αρμοδιότητες  σχετικές  με παρθένες  κοπέλες .

 Η Αριάδνη: Η πριγκίπισσα της Κνωσού και κόρη του Μίνωα, είναι μαζί θεά του φεγγαριού και των δέντρων που πεθαίνει κάθε χρόνο.

 Η Ειλειθυία:  Μινωική Θεά της φύσης που παραστέκεται στις ωδίνες του τοκετού όχι μόνο των γυναικών αλλά και των ζώων.
Ο Κρητικός για να εξευμενίσει  τις παραπάνω θεότητες χρησιμοποιεί άφθονες προσευχές και θυσίες, σύμβολα και τελετές που συνήθως εκτελούν ιέρειες και ενίοτε και κρατικοί λειτουργοί. Για να απομακρύνει τους δαίμονες σαλπίζει τη κόχη, παίζει λύρα ή αυλό και ψάλλει ομαδικά ύμνους λατρείας. Για να βλαστήσουν  οι κήποι και οι αγροί ποτίζει τα δέντρα και τα φυτά με επίσημες τελετές ή προσφέρουν καρπούς και άνθη στη θεότητα που μεταφέρεται εικονικά πάνω σε φορείο.
Τις πιο δημοφιλείς λατρείες  οι Μινωίτες τις ασκούσαν σε τριάντα περίπου ιερά σπήλαια  στις κορυφές των  ιερών βουνών  ή γύρω από ορισμένα ιερά σε πεδιάδες, κοντά σε πηγές ή στη ρίζα πολλών δέντρων. Οι μυστηριώδεις δυνάμεις  των οποίων επικαλούνταν  τη συνδρομή  και τη προστασία σ΄ αυτά τα μέρη  δεν ήταν  ίδιες. Μνημόνευαν στους υψηλούς τόπους  το θάνατο, την ανάσταση, το γάμο των μεγάλων ουρανίων αστεριών, του ήλιου, της σελήνης και των πιο ορατών πλανητών  καθώς από αυτά εξαρτιόταν το ημερολόγιο, ο κύκλος της βλαστήσεως, ο ρυθμός  της ζωής των κοπαδιών, η ναυσιπλοΐα,  η βροχή  ή η ξηρασία αλλά και η υγεία ανθρώπων και ζώων.  Στη θεότητα προσφέρανε κυρίως τις απαρχές των καρπών της γης, θαλάσσια κογχύλια, ομοιώματα ζώων και ανθρώπων καθώς επίσης θυσίες οικόσιτων ζώων και θηραμάτων.

ΙΕΡΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Είπαμε ότι η Μινωική θρησκεία από  την παραστατική απεικόνιση προτιμούσε τη συμβολική δήλωση του θείου  η οποία υποδηλώνονταν από:

Το διπλό πέλεκυ: Από βασικό  εργαλείο και όπλο της καθημερινής ζωής  των Μινωιτών ο διπλός πέλεκυς μετατράπηκε σε σύμβολο της πνευματικής αθανασίας και της σοφίας  του ιερού τούτου ζεύγους και σύμβολο της ενωμένης δύναμης τους πάνω στη γη. Βρίσκονταν πάντοτε στους εσωτερικούς βαθμούς όλων των τάξεων των Κρητικών μυστηρίων  και είχε την ίδια σημασία με τη  θεά των όψεων, τη σημασία  δηλαδή   της συμβολικής και ουσιαστικής συνισταμένης στη πνευματική και δημιουργική ένωση των δυο μεγάλων δυνάμεων της Φύσης, της παραγωγικής και της
γονιμοποιού. Κι αυτό γιατί οι μύστες της Κρητομινωικής Θρησκείας  γνώριζαν απόλυτα  τους πνευματικούς νόμους, γνώριζαν δηλαδή ότι τίποτα δεν μπορεί να κατορθωθεί  για η πνευματική απελευθέρωση κι  αναγέννηση  των ανθρώπων χωρίς τη διπλή ιερή ένωση  με τις ενωμένες δυνάμεις της στο καρπό τους, στον θεό δηλαδή του πνευματικού φωτός που προσφέρεται δηλαδή σαν θεία Δωρεά για ένα τέτοιο ιερό σκοπό.

Το σταυρό: Θρησκευτικό σύμβολο της Μινωικής θρησκείας αποτελεί απομίμηση του αστρικού σταυρικού σχήματος και δεν έχει καμιά σχέση με το χριστιανικό σταυρό.

Το  Κόμβο: Ο κόμβος είχε ποικίλες μαγικές και θεραπευτικές ιδιότητες καθώς το δέσιμο του εξασφάλιζε την κατοχή του αγαπημένου προσώπου  και το λύσιμο του έκανε ποιο εύκολο το τοκετό. Κυρίως όμως ο κόμβος δεσμεύει και υποτάσσει το δαιμονικό στοιχείο.

 Τη Δεντρολατρεία: Το δέντρο ως σύμβολο στη Μινωική Κρήτη συμβόλιζε τη μητέρα που προσφέρει το καρπό της  γι΄ αυτό και πολλά δέντρα συμβόλιζαν την θεότητα της Μεγάλης Μητέρας κατά τη  Μινωική εποχή. Ιδιαίτερη θέση όμως είχε πάντα η ελιά  καθώς τόσο στη Κρήτη όσο και στην Ηπειρωτική Ελλάδα η ελιά, λόγω του πολύτιμου του καρπού της  θεωρούνταν ανέκαθεν δέντρο ιερό.
Την ασπίδα: Μαγική και προφυλακτική σημασία πήραν από την ίδια τη φύση τους και ορισμένα αμυντικά  όπλα, όπως  το κράνος και η μεγάλη οκτώσχημη   ασπίδα που κατασκευάζονταν από δέρμα ταύρου. Ίσως τα όπλα αυτά να σχετίζονταν και με τη πολεμική υπόσταση της θεάς.