Κασσιανή, μια παρεξηγημένη οσία: «Η μετάνοια οδηγεί στην αγιότητα…»

  

Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη

Σε όλους τους χριστιανικούς ναούς κάθε μεγάλη Τρίτη ακούγεται ένα τροπάριο που συγκλονίζει, το περίφημο δοξαστικό «Κύριε η εν πολλές αμαρτίες περιπεσούσα γυνή» το οποίο είναι γραμμένο από τη μεγάλη Βυζαντινή υμνωδό μα και συνάμα παρεξηγημένη όσια, την Οσία Κασσιανή αφού δυστυχώς οι περισσότεροι από εμάς  έχουμε αυθαίρετα ταυτίσει την ίδια με το περιεχόμενο του ύμνου.

Ως εκ τούτου λοιπόν πολλές μυθιστορηματικές και φανταστικές ιστορίες έχουν υφανθεί γύρω από το όνομα της εξ αιτίας αυτού του τροπαρίου που όμως δεν βασίζονται στην πραγματικότητα,  γι’  αυτό λοιπόν για το ποια ακριβώς είναι η αλήθεια αλλά και για το ποιον ακριβώς ρόλο τοποθετήθηκε από τους Άγιους Πατέρες στο  χριστιανικό εορτολόγιο, διαβάζουμε παρακάτω:

«Έζησε τον 9^ο αιώνα μ. Χ.» κι η ζωή της μοιάζει με παραμύθι αφού πολλοί βυζαντινοί χρονογράφοι όπως ο Γεώργιος Αμαρτωλός, ο Συμεών Μάγιστρος και άλλοι πολλοί αναφέρουν πως ήταν μεγίστου κάλλους, σεμνή, από αρχοντική οικογένεια κι επιπλέον την ενδιέφεραν πολύ τα γράμματα. Άλλωστε για όλες αυτές τις χάρες επιλέχτηκε και από την μητέρα του Θεόφιλου που ήταν τότε αυτοκράτορας ανάμεσα σε άλλες εκλεκτές, βυζαντινές κόρες,για υποψήφια νύφη του γιου της και σίγουρα ήταν η επικρατέστερη.

Θέλοντας ωστόσο ο Θεόφιλος να διαπιστώσει αν το κάλλος της ήταν ισότιμο με την εξυπνάδα της, λίγο πριν της ανακοινώσει την τελική του απόφαση  της λέει:

«Εκ γυναικός ερεί τα φαύλα;», από την γυναίκα δηλαδή προέρχονται όλα τα κακά.

Δίχως να χάσει τη ψυχραιμία της η Κασσιανή απαντά στον αυτοκράτορα «ναι αλλά και εκ γυναικός πηγάζουν τα κρείτω» από τη γυναίκα δηλαδή προέρχονται όλα τα καλά υπονοώντας προφανώς τη γέννηση του Χριστού από μια γυναίκα, τη Παναγία!

Τα έχασε από μια τέτοια απάντηση ο Θεόφιλος και έκανε το λάθος να επιλέξει τελικά για σύζυγο και μέλλουσα αυτοκράτειρα μια άλλη γυναίκα, τη Θεοδώρα από τη Παφλαγονία με αποτέλεσμα αμέσως μετά την απόρριψη  του η Κασσιανή να αποφασίσει να  ενεδυθεί το μοναχικό σχήμα και  εγκαταλείψει τα εγκόσμια.

Βέβαια στη  λαϊκή βυζαντινή παράδοση υπάρχει κι άλλη μια εκδοχή που ισχυρίζεται  ότι ο Θεόφιλος δεν κατάφερε τελικά να ξεπεράσει τη Κασσιανή  κι ενώ είχε παντρευτεί τη Θεοδώρα εξακολουθούσε να την αγαπά και προσπαθώντας να επανασυνδεθεί μαζί της την κατεδίωξε και μέσα στο μοναστήρι, ωστόσο ούτε αυτό ακόμα  δεν δικαιολογεί  την αναφορά της  Οσίας Κασσιανής  σαν αμαρτωλή και διεστραμμένη γυναίκα

Ποια είναι λοιπόν  «εν πολλές αμαρτίες περιπεσούσα γυνή»  η πόρνη για την οποία μιλάνε όλα τα τροπάρια της μεγάλης Τρίτης;

Οι περισσότεροι πιστεύουν πως ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή , αυτό όμως είναι το μεγαλύτερο λάθος αφού  η Μαρία η Μαγδαληνή  δεν υπήρξε πόρνη ποτέ, ήταν μια γυναίκα άρρωστη που τη θεράπευσε ο Χριστός και μετά από τη θεραπεία της ήταν μια από τις άγιες μυροφόρες γυναίκες .

Άρα αφού η πόρνη δεν είναι καμιά από αυτές τις δυο γυναίκες, τότε ποια είναι; 

Κατά πάσα πιθανότητα λοιπόν η  Οσία Κασσιανή   όταν έγραφε το τροπάριοα αυτό  το έγραφε  για την αμαρτωλή εκείνη μοιχαλίδα που γλίτωσε ο Χριστός από το λιθοβολισμό κι αμέσως μετά της είπε «πορεύου και μηκέτι αμάρτανε» Η  πόρνη τούτη συνάντησε ξανά το Χριστό στο σπίτι του Σίμωνα του Φαρισαίου και σεμνή πια και ηθική τον  πλησιάζει με ευγνωμοσύνη, πλένει τα πόδια του με μύρο και δάκρυα και  τα σκουπίζει με τα ξέμπλεκα μαλλιά της κλαίγοντας και ζητώντας το θεϊκό έλεος. Αυτό το κομμάτι του ευαγγελίου, αυτή η απλή και συγχρόνως πολύπλευρα βαθιά περιγραφή, προφανώς συγκλόνισε την Κασσιανή και ξεχύθηκε από μέσα της αυτό το αριστούργημα που ψάλλετε κάθε χρόνο κατανυχτικά στις εκκλησίες μας, λίγο πριν τη Σταύρωση του Χριστού.

Ποια ήταν  όμως η πόρνη που άλειψε με μύρο τα πόδια του Χριστού; Άγνωστη, ανώνυμη, ακούσατε εσείς σε κανένα τροπάριο ή αλλού πουθενά να αναφέρετε το όνομα της; Ο Ευαγγελιστής Λουκάς που περιγράφει  τη σχετική σκηνή δεν αναφέρει το όνομα της πόρνης ακριβώς για να μην την εκθέσει, για να μην τη διασύρει, καθώς επίσης κι όλοι οι άλλοι απόστολοι  ποτέ δεν μας γνωστοποίησαν ονόματα όταν αναφέρονταν σε μεγάλους αμαρτωλούς  που μετανόησαν ακριβώς επειδή  ο Χριστός συγχωρεί πάντα κάθε αμαρτωλό που μετανοεί και δεν θέλει το διασυρμό του.

Η Κασσιανή πάντως ιστορικά υπήρξε αξιομνημόνευτη βυζαντινή ποιήτρια, προσωπικότητα ενδιαφέρουσα και σαν άτομο και σαν λογοτέχνης, η ζωή της παρουσιάζεται με απλότητα, αξιοπρέπεια και θάρρος στο να διατυπώνει τις απόψεις της, και αναδείχτηκε στο χριστιανικό εορτολόγιο  με την πίστη της, με την ασκητική ζωή της καθώς επίσης και με το θείο χάρισμα της ποίησης.

Ακόμα όμως κι αν λάβουμε στα σοβαρά υπόψη μας πως η Οσία Κασσιανή υπήρξε πόρνη είτε με τη κυριολεξία της λέξης είτε με τα στενά δεδομένα μια άλλης εποχής, ο ρόλος της γυναίκας τούτης στο χριστιανικό εορτολόγιο αποδεικνύει ατράνταχτα αυτό που πρεσβεύει η εκκλησία μας:

«Η μετάνοια οδηγεί στην αγιότητα…..»