Βορίζα: Το χωριό των καπετάνιων που δεν κατοικήθηκε ποτέ από Τούρκους

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 Βρίσκεται στους νότιους πρόποδες του Ψηλορείτη και λόγω της ορεινής του θέσης διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο στη διάρκεια των τουρκικών  επαναστάσεων .

Τα Βορίζα αναφέρονται στον Καστροφύλακα (Κ 104) με 281 κατοίκους και με το όνομα Vorisa, το 1583. Στην ίδια απογραφή (Κ 103) αναφέρονται και οι οικισμοί Λαλουμάς (Lalumas με 39 κατοίκους) και Μεσίσκλι (Mesiscli, με 88 κατοίκους). Στις απογραφές του 1834 και του 1881 δεν αναφέρεται κανείς Τούρκος στο χωριό κάτι που βεβαιώνεται και  από τις απογραφές του 1671, 1834 και 1881

Τα Βορίζα χαρακτηρίστηκαν ως χωριό καπετάνιων αφού έδωσαν στον αγώνα 32 καπετάνιους πριν το 1821. Ενας από αυτούς μάλιστα ήταν και ο Νικ. Μαλικούτης ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ που σκότωσε τον γενίτσαρο της Μεσαράς, Αγριολίδη ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ

Και  κατά την διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής όμως το χωριό έλαβε μέρος στην Αντίσταση, βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς και καταστράφηκε ολοσχερώς. Έπειτα από την Απελευθέρωση, η Πολιτεία έφτιαξε νέο οικισμό στη θέση Βροντισάκι κοντά στη Μονή Βροντισίου. Οι κάτοικοι όμως αρνήθηκαν να κατοικήσουν σ' αυτόν και προτίμησαν να προβούν σε ανοικοδόμηση του χωριού τους στην αρχική του θέση.

Ασπρόμαυρη φωτο απο ΕΔΩ