Παπα-Τζιρίτης (Ευάρεστος Ταμιωλάκης): Ο παπά- δρομέας σιδηροδρομικής ταχύτητος …

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 «Ήθελα να μουνα ταχύς  σαν τον Παπα-Τζιρίτη σε δυο λεπτά να γύριζα ολόκληρη την Κρήτη».

«Oνομάζεται παπά Mανόλης, η παπα Tζιρίτης κατ’ ονοματοποίηση της εκτάκτου ιδιότητας αυτού του τρέχειν ήτοι τζιριτάν, κατά την Kρητικήν φρασεολογίαν, θαυμασίως. Kατοικεί εις το χωρίον Kασάνους της Πεδιάδος, η δε αντοχή του αμιλλάται προς την τατύχητα αυτού, αυξανόμενη κατά λόγον ευθύν και κατά αριθμητικήν πρόοδον, προς την διάρκειαν του δρόμου τον οποίον διανύει.» έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής…

Ο Παπα-Τζιρίτης είναι ο θρυλικός Ιερέας Ευάρεστος Ταμιωλάκης ή Γεώργιος Ταμιωλάκης. Γεννήθηκε το 1852 στον Άγιο Γεώργιο Λασιθίου από το Δημήτρη και Ευφροσύνη Ταμιωλάκη και παντρεύτηκε από τους Κασσάνους, όπου και έζησε. Πέθανε το 1937. Το 1866 χειροτονήθηκε ιερέας και κατέλαβε την ενορία του Αγίου Γεωργίου των Κασσάνων. Ενορίες του υπήρξαν και τα χωριά Αφρατί, Αρχοντικό, Ίνι, Γαρίπα, Αχεντριάς, Λούρες, Χουστουλιανά, Δούλι, Λαράνι, Βενεράτο και Τεφέλι.

 Ο Παπα-Τζιρίτης κατέστη θρύλος χάρη στα μεγάλα αθλητικά του επιτεύγματα στον αγώνα δρόμου μεγάλων αποστάσεων. Υπήρξε πρωτόγνωρο φαινόμενο αντοχής και ταχύτητας. Αγωνίστηκε στην Κρήτη, στην Αθήνα, στη Σμύρνη, στην Αίγυπτο και έφτασε μέχρι τον Άγιο Λουδοβίκο της Αμερικής. Έτρεξε με τις φοράδες Αγάδων και Μπέηδων και τις έσκασε στο τρέξιμο. Στις 12 Νοέμβρη το 1900 έτρεξε το Μαραθώνιο Δρόμο με το καταπληκτικό ρεκόρ 2 ώρες και 5 λεπτά. Έγραψαν γι αυτόν οι εφημερίδες της εποχής αποκαλώντας τον «διπλασίως αναπληρωτήν του Αχιλλέα και του Οδυσσέα και «Μέγαν Πεζοπόρον της Υφηλίου»

.Ο Παπα-Τζιρίτης υπήρξε και φλογερός πατριώτης. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν σύνδεσμος των Καπετανέων Ανατολικών και Δυτικών Διαμερισμάτων της Κρήτης. Στην επανάσταση του 1896 -97 υπηρέτησε ως αγγελιοφόρος του Ιωάννη Νταφώτη στο Τάγμα των επιλέκτων Κρητών και στις 15 του Μάρτη του 1897 πήρε μέρος στη Μάχη των Αρχανών, όπου με την τόλμη του έσωσε την τιμή της Σημαίας.Η αθλητική, η πατριωτική και η εκκλησιαστική προσφορά του θρυλικού ιερέα τον κατέστησαν ένα ζωντανό θρύλο. 

Γειά σου παπά-Ευάρεστε,γειά σου παπά-Τζιρίτη, που στήν Αθήνα έτρεξες και δόξασες την Κρήτη!

Ποιος ήταν όμως ο Παπατζιρίτης; Το πραγματικό του όνομα ήταν Ευάρεστος Ταμιωλάκης. Το Τζιρίτης προέρχεται από την λέξη τζιριτώ της Κρητικής διαλέκτου που σημαίνει τρέχω με όλη μου την ταχύτητα. Μαρτυρίες λένε ότι είχε διανύσει την απόσταση περίπου 200 χιλιομέτρων από τις Μέλαμπες έως τη Σητεία από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Και αυτό με τα ράσα του που δεν ήταν dry-fit με Κρητικές μπότες που δεν είχαν αερόσολα ή gel και με νερό που έβρισκε σε πηγές στην διαδρομή και όχι με powerade .Η παρακάτω περιγραφή βασίζεται στις μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής που είτε τον έζησαν σαν μικρά παιδιά ή άκουγαν ιστορίες από του πατεράδες και τους παππούδες τους«Επρόκειτο για μια συνηθισμένη μορφή ανθρώπου, που το παρουσιαστικό της δεν πρόδιδε τίποτα από τις εκπληκτικές δυνάμεις που έκρυβε μέσα της. Ανάστημα κανονικό, λίγο πιο πάνω από το μέτριο, λεπτόσωμος, ύφος αγέρωχο, βλέμμα σπινθηροβόλο, ευρύ θώρακα, γένια και κόμη πλούσια. Αεικίνητος, τολμηρός, αποφασιστικός, ριψοκίνδυνος, ομιλητικός φιλελεύθερων ιδεών και πατριωτικών συναισθημάτων. 

Η επίσημη φορεσιά του ήταν τα τσόχινα σαλβάρια και η μεταξωτή ζώνη με το αναγκαίο συμπλήρωμα τα αστραφτερά μαύρα υποδήματα. Όποτε πήγαινε σε μακρινό μέρος , έφερε στη μέση του το Κρητικό μαχαίρι. Αυτή ήταν η μορφή του Παπα-Τζιρίτη. Ένας τύπος απλός, χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ακούγοντας κανένας τα όσα μεγάλα και σπουδαία, έπραξε στο αγώνισμα δρόμου, πιθανόν η φαντασία του να έπλαθε ένα διαφορετικό τύπο ανθρώπου. 

Ένα ανθρώπινο πλάσμα γιγαντόσωμο, με τεράστια πόδια και χέρια.Πολλά είναι τα αθλήματα που πραγματοποίησε ο Παπα-Τζιρίτης. Είναι πρώτα τα μεγάλα , αυτά που παρακολούθησε το φίλαθλο κοινό και για τα οποία έγραψε ο ημερήσιος και περιοδικός τύπος της εποχής εκείνης. Αυτοί οι αγώνες βέβαια δεν ήταν επίσημοι και οργανωμένοι από την Πολιτεία. Ήταν αγώνες ανεπίσημοι και έγιναν με πρωτοβουλία του ίδιου του ιερέα. Στο σημείο αυτό βρίσκεται και η αδικία με τον Παπα-Τζιρίτη. Δεν αξιώθηκε να αποδείξει σε επίσημους αγώνες αυτό που ήταν. Επίσης, ήταν και τα καθημερινά του αθλήματα, αυτά που έκανε όταν πήγαινε στις διάφορες ενορίες για να λειτουργήσει ή για τελέσει εσπερινό. 

Η ιδιαιτερότητα στο τρέξιμο του Παπα-Τζιρίτη ήταν ότι συνδύαζε τα δύο προσόντα που έπρεπε να έχει ένας δρομέας μεγάλων αποστάσεων: την αντοχή και την ταχύτητα. Ο Παπα-Τζιρίτης εκτός των δύο αυτών προσόντων είχε και άλλη μια ιδιαιτερότητα: αντοχή ακατάβλητη και απεριόριστη και απίθανη ταχύτητα. Ξεκινούσε με αργό ρυθμό και όσο μεγάλωνε η απόσταση και ζεσταινόταν τόσο το τρέξιμο του γινόταν ταχύτερο. Το τρέξιμο του δηλαδή ήταν μια κίνηση «ομαλώς επιταχυνόμενη». Δηλαδή ξεκινούσε για παράδειγμα και διένυε απόσταση 5 χιλιομέτρων σε χρόνο χ, στη συνέχεια στον ίδιο χρόνο διένυε 8 χιλιόμετρα και μετά στον ίδιο χρόνο διένυε 10 χιλιόμετρα. Όταν πλέον βρισκόταν στο μέγιστο της προσπάθειας του κυριολεκτικά πετούσε. Αυτή η ιδιομορφία του τρεξίματος του Παπα-Τζιρίτη επιβεβαιώνεται και από τους ζώντες αυτόπτες μάρτυρες, όσο και από τα δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής.»

Με μεγάλες οικονομικές δυσκολίες,κατάφερε να φτάσει στον Αγιο Λουδοβίκο στην Αμερική,το 1904 προκειμένου να λάβει μέρος στους ολυμπιακούς αγώνες.Η φήμη του όμως φόβησε τους Αμερικάνους.Δωροδώκησαν τον Ελληνα πρόξενο και με διάφορα προσχήματα ο παπά Τζιρίτης αντί να λάβει μέρος στους αγώνες βρέθηκε στην φυλακή για 2.5 μήνες μέχρι να τελειώσουν οι Ολυμπιακοί αγώνες!!!!!!!!

Και αφού το Παπατζιρίτης είναι Κρητικός δεν θα μπορούσαν να μην έχουν γραφτεί για αυτόν εκατοντάδες μαντινάδες 

Προσόντα τουδωκε ο Θεος, χαρίσματα να δείξει το πηδηχτό περπάτημα ,την αντοχή ,την πίστη.

Το πρόβλημα για τον παπά ήταν τα χρόνια εκείνα που του λειπαν οι επαφές και το παντερμο χρήμα

Ο παπα Τζιρίτης πέθανε στους Κασσάνους Hρακλείου το 1937 σε ηλικία 85 χρονών,όπου ζούσε και είχε κάνει οικογένεια

ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΙΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ ΠΑΠΑΤΖΙΡΙΤΕΙΟΣ ΔΡΟΜΟΣ

Ο Διεθνής  Ημιμαραθώνιος Παπατζιρίτειος δρόμος  είναι μια θεσμοθετημένη πολιτιστική δραστηριότητα ,που λαμβάνει χώρα κάθε έτος και πραγματοποιείται  στην μνήμη του Παπα- Τζιρίτη, Ευάρεστου Ταμιωλάκη που καταγόταν από τους Κασσάνους. Ο  παπα-Τζιρίτης  ήταν ένας θρυλικός ιερέας  που οι επιδόσεις στο άθλημα του δρόμου μεγάλων αποστάσεων , εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να κατέχουν παγκόσμιο ρεκόρ. Οι μεγάλες επιδόσεις του πεζοπόρου ιερέα μεταδίδονται ακόμη και σήμερα  από στόμα σε στόμα   σαν την ιερή παράδοση.Η καθιέρωση του 1ου Παπατζιρίτειου αγώνα δρόμου , ξεκίνησε όπως περιγράφεται παρακάτω:Κάποια μέρα του έτους 1993 αντιπροσωπεία του Ομίλου Υπεραποστάσεων Κρήτης με επικεφαλής τον τότε Πρόεδρο  της , επισκέπτεται τον οικισμό των Κασσάνων, τότε έδρα της ομώνυμης κοινότητας και συνάντησαν τον τότε Πρόεδρο της κοινότητας  τον Εφημέριο του χωριού, τον εγγονό του Παπα – Τζιρίτη κ. Δημήτρη Κατσαράκη και τον Πρόεδρο του Αγροτικού Συλλόγου Κασσάνων. 

Η επίσκεψη αυτή είχε στόχο τη γνωριμία με το χωριό του θρυλικού  ιερέα Ευάρεστου Ταμιωλάκη, για τα κατορθώματα του οποίου είχαν ακούσει τόσα και τόσα. Προκλήθηκε άτυπη σύσκεψη στην οποία τέθηκε ευθέως το θέμα της οργάνωσης αγώνα δρόμου προς τιμήν του ταχύποδα Ιερέα, πράγμα που έγινε με ευχαρίστηση και προθυμία αποδεκτό , οπότε και αποφασίστηκε η οργάνωση του 1ου Παπατζιρίτειου αγώνα δρόμου, που έγινε αρχές φθινοπώρου του ιδίου έτους με τη συμμετοχή αθλητών του Ομίλου Υπεραποστάσεων Κρήτης, των μαθητών των σχολείων της ευρύτερης περιοχής του Καστελλίου και του Αρκαλοχωρίου καθώς και άλλων εθελοντών δρομέων.Μετά την ένταξη της Κοινότητας στο Δήμο Αρκαλοχωρίου, ο Δήμος με προθυμία ανέλαβε, σε συνεργασία με τους φορείς του Δημοτικού Διαμερίσματος των Κασσάνων, τη συνέχιση της διεξαγωγής του αγώνα κάθε χρόνο, βάζοντας υψηλούς στόχους. Έτσι εντάσσεται στο καλαντάρι του ΣΕΓΑΣ,λαμβάνουν σε  αυτόν μέρος αθλητές από τη Κύπρο, τη Τουρκία και φυσικά απ’ όλη την Ελλάδα.Είναι γεγονός ότι ο αγώνας αυτός έχει τα χαρακτηριστικά της γνησιότητας, απαλλαγμένος από μικρά και μεγάλα συμφέροντα με κυρίαρχο στοιχείο το αθλητικό ιδεώδες, οι δε αθλητές συμμετείχαν ορμώμενοι όχι από ιδιοτέλεια αλλά από τις αρχές του «ευ αγωνίζεσθαι» έτσι ακριβώς όπως πίστευε και είχε ενστερνιστεί ο θρυλικός ταχύπους τιμώμενος ιερέας Ευάρεστος Ταμιωλάκης γνωστός ως Παπατζιριτης

Εφημερίδες της εποχής περιγράφουν με πολύ παραστατικό τρόπο τα κατορθώματα του.:

“Xθες O Kρης παπα-Tζηρίτης διέτρεξε την από Mαραθώνος απόστασιν εντός ωρών 2 και 5’, φθας δ’ εις το Στάδιον περιέτρεξεν ακμαίος έτι επί 10 λεπτά της ώρας! H αντοχή του υπήρξεν αξιοθαύμαστος λαμβανομένου υπ’ όψει ότι ο δρόμος είνε εν τελεία ακαταστασία”.«Tα 42 χιλιόμετρα του μαραθωνίου δρόμου κατά την αναλογίαν ταύτην θα διατρέξη εις χρόνον κατά τι μικρότερον των δυο ωρών και η ταχύτης αύτη καταρρίπτει με τεραστίαν ελάττωσιν το ρεκόρ του Λούη, διατρέξαντος εις τρεις ώρας τον Mαραθώνιον δρόμον, και όλων των άλλων δρομέων των νικησάντων εις παγκοσμίους αγώνας κατά τα τελευταία έτη. Tα σφριγώντα ουγγρικά άλογα του κ. Mάνου παρακολουθήσαντος τον Παπα Tζιρήτην επνευστίων και απέκαμον, το θαυμασιώτερον δ’ είνε ότι και το τελευταίον βήμα του ωκύποδος ιερέως, ήτο εξ ίσου σταθερόν, εξ ίσου πτερωτόν, εξ ίσου ακούραστον με το πρώτον! Λυπηρόν ότι το θαύμα τούτο εξ ανάγκης δεν θα επιδειχθή εις ευρωπαϊκόν τινα συναγωνισμόν ή καν αθηναϊκόν, ελλείψει των απαραιτήτου ανάγκης υλικών μέσων» 

δημοσίευμα της εφημερίδας των Aθηνών “Kαιροί”

Aριθμ. φύλλου 4.292  Δευτέρα 13 Nοεμβρίου 1900
“Xθες
O Kρης παπα-Tζηρίτης διέτρεξε την από Mαραθώνος απόστασιν εντός ωρών 2 και 5’, φθας δ’ εις το Στάδιον περιέτρεξεν ακμαίος έτι επί 10 λεπτά της ώρας!H αντοχή του υπήρξεν αξιοθαύμαστος λαμβανομένου υπ’ όψει ότι ο δρόμος είνε εν τελεία ακαταστασία”.

δημοσίευμα της εφημερίδας των Aθηνών “Kαιροί”

Aριθμ. φύλλου 4295/Πέμπτη 16 Nοεμβρίου 1900 
“O Iερεύς Παπατζιρίτης παρεκάλεσεν ημάς να δηλώσωμεν εξ ονόματός του, ότι αναλαμβάνει να διατρέξει εκ νέου την από Mαραθώνος μέχρι του Σταδίου οδόν εις χρονικόν διάστημα έλασσον των δύο ωρών, ίνα διαψεύση τους αμφισβητήσαντας την φιλαλήθειαν των “Kαιρών”, οίτινες εδημοσίευσαν ότι διήνυσε το από Mαραθώνος μέχρι του Σταδίου διάστημα εντός δύο ωρών και 5 λεπτών”.

δημοσίευμα της εφημερίδας των Aθηνών “Kαιροί”

Aριθμ. φύλλου 4300/Tρίτη 21-11-1900