Το τσαρσί του Εφκάφι με τα χαρέμια και τα κονάκια των Τουρκοκρητικών μπέηδων και αγάδων

 

Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Τσαρσί, η αγορά δηλαδή στα Τούρκικα, το παζάρι, το μέρος όπου υπάρχουν πολλά μαγαζιά, συνήθως ομοειδή και συγχωρείστε με αν δεν σας αρέσει η λέξη, που για να είμαι ειλικρινής δεν αρέσει ούτε σε μένα, τη χρησιμοποίησα απλώς επειδή έτσι την βρήκα στο βιβλίο-θησαυρό του Μανόλη Δερμιτζάκη «ΑΠΌ ΌΣΑ ΘΥΜΟΎΜΑΙ ΤΟ ΜΕΓΆΛΟ ΚΑΣΤΡΟ» και δεν θέλησα να την αλλάξω.

Το τσαρσί του Εφκάφι λοιπόν βρίσκεται στην οδό Εβανς 24, κτίστηκε γύρω στο 1878 για να στεγάσει την Τούρκικη Δημόσια Υπηρεσία που είχε στη δικαιοδοσία της όλα τα αφιερωμένα σε Φιλανθρωπικά Ιδρύματα κτίρια, ή αλλιώς την Υπηρεσία των Εφκαφίων όπως λέγονταν στη γλώσσα τους, και σήμερα το κτίριο ανήκει στη ιδιοκτησία Μηλιαρά.

Όλα αυτά όμως πιθανόν και να μην σας λένε τίποτα γι’ αυτό επιλέγω να μεταφέρω επ’ ακριβώς τα όσα γράφει ο πατριώτης μας στο βιβλίο του που συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όσους θέλουν να μάθουν για το παρελθόν της πόλης τους.

Διαβάζουμε λοιπόν:

«Ο δρόμος ετούτος δεν ήταν όλος από μαγαζιά, το μέρος του τσαρσού που έπιαναν τα τότε ντουκιάνια-καφενεία- ήταν το σημείο που βρίσκονταν το λαδάδικο του Ανεμογιάννη, απέναντι από την πόρτα του μεγάλου Κισλά και σήμερα είσοδο για το Α΄Ταμείο. Τραβώντας για πάνω έφταναν εκεί που ήταν το μεγάλο κονάκι του Εφκάφι και σήμερα –τότε δηλαδή που γράφονταν το βιβλίο- Λύκειο Απόλλων. Από το σημείο ετούτο ως να φτάσουμε στη γωνία αριστερά που ήταν του Σφακιανάκη ο φούρνος, που ήταν και το τέρμα του τσαρσού, έστεκαν από τα μια και την άλλη τα μεγάλα κονάκια των τουρκοκρητικών μπέηδων και αγάδων με τα υψηλά καφασωτά κιόσκια με τους ολόρθους τοίχους με τις κατάκλειστες καλομαστορεμένες πόρτες.

Αρχές δεκαετίας 1980. Φωτο Liana Starida

,,, τούτα αποτελούσαν και το μεγαλύτερο τμήμα του δρόμου που ανιστορήσαμε.

Στα ψηλά του κονάκια με τα μεγάλα καφασωτά κιόσκια ήταν κλεισμένα τα χαρέμια των τουρκοκρητικών μπέηδων και αγάδων εκείνου του καιρού.

 Τη ζωή όμως που έκαναν μέσα στα χαρέμια τους δεν θα την κάνουμε εμείς- εννοεί δεν θα την αφηγηθώ εγώ-. Όπως ξέρουμε ο μουσουλμανικός νόμος, αυστηρός όπως είναι δεν αφήνει τον κάθε ένα να μπει σ΄αυτά και να δει τα μυστικά του. Θα τα αφηγηθεί η Ζαινέπ χανούμ, μια από κείνες τις παλιές καστρινές χανούμισσες που χρόνια είχε φαμεγέψει –είχε υπηρετήσει- στα μεγαλύτερα καστρινά μπεγόσπιτα εκείνου του καιρού και τα κονάκια των μεγαλομπέηδων Σεκιριάδων και Σκυλιανάκηδων…»

Εμείς όμως θα αφήσουμε τα όσα έχει να πει η Ζαινέπ χανούμ για να τα ψάξουν και να  τα μάθουν από μόνοι τους μόνο εκείνοι που θέλουν να τα μάθουν πραγματικά ή για να τα φανταστούν μόνο εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα να ονειρεύονται με ανοιχτά μάτια… κι όσο για εκείνους που νιώθουν πως δεν γεννήθηκαν για να ονειρεύονται, ένας σκέτος, προσεκτικός όμως, περίπατος στη μικρή Έβανς, όπως λέγεται πια, φτάνει να τους κατατοπίσει για το παρελθόν αφού στέκουν ζωντανά αρκετά από τα σπίτια εκείνης της εποχής.