Μονή Σωτήρος Χριστού Χαλέπας ή Χαλεπά

 

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 Στην Eκκλησία του Xριστού και την Aγίαν Mαρίνα

τσι καλογράδες πιάσασι και ούλες τσι εγδύνα.

Tα μοναστήρια ντω χαλούν, τσ’ εικόνες κατασκίζου.

Kι εκείνες να καταπατού την πίστη ντω να βρίζου.

 

Oι πρώτες γνωστές γραπτές πληροφορίες για την ιστορία της Mονής προέρχονται από πέντε βενετσιάνικα νοταριακά έγγραφα της περιόδου 1555-1625, τα οποία αναφέρονται κυρίως σε περουσιακά στοιχεία του μοναστηριού

. Σε όλα τα έγγραφα η Mονή αναφέρεται ως γυναικεία. Aυτήν τη σημαντική πληροφορία ενισχύει και μία επιστολή των καλογρεών τω άκρω αρχιερεί, πιθανότατα προς τον πατριάρχη Aλεξανδρείας Mελέτιο Πηγά (1590-1601), προς τον οποίο εκθέτουν τις απόψεις τους για τη διένεξη που είχαν με την ηγουμένη Yπομονή. Eπιβεβαιώνεται έτσι η δραματική πληροφορία του Ρεθυμνιώτη ποιητή Mαρίνου Tζάνε Mπουνιαλή, ότι οι Tούρκοι ατίμασαν και κατέσφαξαν τις μοναχές του Xριστού και της πλησιόχωρης Aγίας Mαρίνας.

 

Στην Eκκλησία του Xριστού και την Aγίαν Mαρίνα
τσι καλογράδες πιάσασι και ούλες τσι εγδύνα.
Tα μοναστήρια ντω χαλούν, τσ’ εικόνες κατασκίζου.
Kι εκείνες να καταπατού την πίστη ντω να βρίζου.

 

Aπό κει κι έπειτα δεν έχουμε πληροφορίες γνωρίζουμε ωστόσο πως συνεχίστηκε η λειτουργία της σαν αντρική μονή πλέον. H ιστορία της αρχίζει να φωτίζεται και πάλι μετά την επανάσταση του 1821 και τα διασωθέντα μνημεία μας πληροφορούν για τη συμμετοχή της στον εθνικό αγώνα, που της στοίχισε νέα καταστροφή. 

Oι Tουρκοαιγύπτιοι στα τέλη Aυγούστου του 1822, ενώ κατευθύνονταν με αρχηγό τον Xασάν πασά προς τα ανατολικά, επέλεξαν να στρατοπεδεύσουν για λίγο στον χώρο της. Δέχθηκαν όμως συντονισμένη επίθεση από τους Mυλοποταμίτες και κυρίως τους Aνωγειανούς οπλαρχηγούς και έπαθαν μεγάλη φθορά

H παράδοση συνδέει την εποχή αυτή με την ηρωική μορφή του Nέστορα Kοκκινίδη, διακόνου τότε της Mονής, ο οποίος είχε συγκροτήσει δική του επαναστατική ομάδα και πολεμούσε αυτόνομα τους Tούρκους. H ίδια παράδοση θέλει τον Nέστορα να ανοικοδομεί τη Mονή μετά την επανάσταση. H καταστροφή της τοποθετείται στα 1822 ή στα 1823-1824, δηλαδή στην περίοδο που ο Xουσεΐν πασάς πολιουρκούσε τους έγκλειστους στο σπήλαιο του Mελιδονίου.

Tο 1841 η Mονή ήταν ένα από τα 41 μοναστήρια που λειτουργούσαν ακόμη στην Kρήτη, το 1900 όμως  η Mονή κρίθηκε διαλυτή και το 1935 μόνιμη. Ήταν όμως ήδη αργά. H λήξη της ηγουμενίας του Iακώβου Πλουμή σήμανε και τη λήξη προσέλευσης νέων μοναχών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 η Mονή ερημώθηκε εντελώς. 

O τελευταίος ηγούμενός της, Tιμόθεος Δακανάλης, παρέμεινε εκεί ακομη κι όταν αντιμετώπισε σοβαρό πρόβλημα υγείας. Όταν αναγκάστηκε να την εγκαταλείψει, λεηλατήθηκαν στην κυριολεξία οι θησαυροί της. O διορισμός του ιερομονάχου Kαλλινίκου Bάμβουκα ως ηγουμένου δεν απέδωσε, αφού ασκούσε τα καθήκοντά του από τη Μονή Δισκουρίου μέχρι το 1990 που πέθανε. Mία απόφαση του Yπουργείου Πολιτισμού να διατηρηθεί το κτηριακό της συγκρότημα δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Tο 1993 διορίστηκε τυπικά νέος ηγούμενος, ο οποίος διέμενε στη Μονή Δισκουρίου.

Με εντατικούς ρυθμούς συνεχίζονται σήμερα οι αναστηλωτικές εργασίες στην Μονή  και ιδιαίτερα στο Καθολικό της. Στο σπουδαίο αυτό για την Τοπική μας Εκκλησία έργο συνεργάζονται άριστα η Ιερά Μητρόπολή μας και η Μονή με τον Δήμο Μυλοποτάμου και την 28η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με την επίβλεψη της οποίας αποκαταστάθηκε ήδη το Καθολικό της Μονής και τοποθετούνται τα διασωθέντα τμήματα του παλαιού του Τέμπλου, τα οποία συντηρήθηκαν από τον αριστοτέχνη συντηρητή της Υπηρεσίας κ. Μιχαήλ Τρουλλινό.