Μάρκος Μουσούρος : Ο Ηρακλειώτης λόγιος, δάσκαλος του Έρασμου

Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Ο Μάρκος Μουσούρος(1470, Ηράκλειο – 24 Οκτωβρίου 1517, Ρώμη) ήταν Έλληνας λόγιος, εκδότης, άνθρωπος των γραμμάτων κι ένας από τους σημαντικότερους φιλολόγους της Αναγέννησης για τον οποίο ο Έρασμος, που υπήρξε μαθητής του, έγραψε: «...άνδρας πολυμαθέστατος και πανεπιστήμων, κλειδοκράτωρ της ελληνικής γλώσσας και θαυμάσιος ειδήμων της λατινικής φωνής...»

Ο Μάρκος Μουσούρος το 1470 στον Χάνδακα- δεν είναι όμως και σίγουρο, ίσως και στο Ρέθυμνο, το σίγουρο είναι ότι την γενιά του την διαφύλαξε η "Στράτα των Μουσούρων" (βλέπε  στο βίντεο το τραγούδι "Πότε θα κάνει ξαστεριά") στους Ριζίτικους οικισμούς των βόρειων παρυφών των Λευκών Ορέων.

Περί της νεότητός του εις την Κρήτη δεν γνωρίζομε πολλά πέρα από το ότι γεννήθηκε σε οικογένεια εύπορου εμπόρου σπούδασε την ελληνική γλώσσα στο σχολείο της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, στο Χάνδακα και όπως  αναφέρει ίδιος ότι είχε δάσκαλο τον ελληνομαθέστατο κληρικό Αριστόβουλο Αποστόλη

Είναι άγνωστο πότε ακριβώς έφτασε στην Ιταλία γνωρίζομε μόνον ότι το 1486, σε ηλικία 16 ετών,  τον κάλεσαν οι Μέδικοι  και εδίδασκε στα παιδιά τους Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά που εγνώριζε απταίστως “εις εκπλήσσοντα βαθμόν τελειότητος”.

Φαίνεται πως εξ Ιταλίας επανήλθε πάλιν βραδύτερον εις Κρήτην και διέμεινε άγνωστο χρόνο ενώ το 1494 είναι σίγουρο ότι  βρίσκετε ξανά στην Ιταλία και μάλιστα στην Βενετία όπου γνωρίστηκε με τον Άλδο Μανούτιο ο οποίος εκτίμησε την ευρυμάθεια και βαθύτητα των γνώσεων του νεαρού Έλληνος λογίου και τον προσέλαβε ως βοηθό και επιστημονικό επόπτη των υπ’ αυτού πρώτων εκδοθέντων αρχαίων Ελληνικών κειμένων εις το πρωτοποριακό καλά οργανωμένο και άρτιο τυπογραφείο του. Η φήμη του Κρητικού λογίου διεδόθη τότε ευρύτατα εις την Ιταλία και ο κόμης ντε Καρπί Αλβέρτος Πίος προσέλαβε τον Μουσούρον ως καθηγητή και βοηθόν των μελετών του, είχε δε αυτόν συχνότατα και ομοτράπεζόν του. O Αλβέρτος Πίος προς ένδειξη ευγνωμοσύνης χάρισε στον Μουσούρο αγροτικό κτήμα “εξ ού ούτος ηδύνατο να προσπορίζηται...”.

Εν τω μεταξύ όμως φαίνεται ότι ο Μουσούρος ασχολείται επιμελώς με τον Πλάτωνα και εκδίδει στο τυπογραφείο του Άλδου Μανούτιου το πρώτο σύγγραμμα περί αυτού. Στην έκδοση αυτή με την οποία ο Μουσούρος συνέδεσε το όνομά του μνημονεύει και επαινεί τον Ιεράρχη Λέοντα τον Ι και τον προτρέπει για βοήθεια προς την Ελλάδα. “Προς δε πάσι τούτοις ο φιλόπατρις Μουσούρος παρακαλεί εν τη ωδή ταύτη τον Λέοντα να βοηθήση εις απελευθέρωσιν του δουλωθέντος έθνους των Ελλήνων”. Άξιον ιδιαιτέρας παρατηρήσεως είναι ότι ο Μουσούρος αποδεικνύεται δια της ωδής ταύτης λυρικός ποιητής άριστος από τους συγχρόνους του μάλιστα τότε πάρα πολύ εξυμνήθη, και ανακηρύχθη από αυτούς ως αντάξιος των παλαιών μεγάλων της Ελλάδος ποιητών.

Δυστυχώς το φθινόπωρο του 1517 πέθανε πρόωρα σε ηλικία μόλις 47 ετών και ετάφη στην Εκκλησία Σαντα Μαρία ντε λα Πάτσε της Ρώμης,